Η τιμή του καφέ έφτασε πρόσφατα στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης στο υψηλότερο επίπεδο του τελευταίου μισού και πλέον αιώνα. Στις 22 Νοεμβρίου, η τιμή μιας λίβρας καφέ ξεπέρασε τα 3 δολάρια. Εν τω μεταξύ, η τιμή μιας ουγγιάς χρυσού έχει αυξηθεί κατά 40% τον τελευταίο χρόνο. Οι εξελίξεις αυτές έχουν οδηγήσει τους εμπειρογνώμονες στην Κολομβία – η οικονομία της οποίας εξαρτάται εδώ και καιρό από την εξαγωγή πρώτων υλών – να αναρωτηθούν πόσο θα διαρκέσει αυτός ο ευνοϊκός κύκλος. Παρόλο που τα προϊόντα αυτά δεν έχουν την οικονομική ισχύ του πετρελαίου, σημειώνουν ότι μπροστά στις συνεχιζόμενες οικονομικές δυσκολίες, κάθε απρόοπτο που τονώνει τη ροή του διεθνούς νομίσματος μπορεί να αποφέρει οφέλη. Η μακροχρόνια συζήτηση σχετικά με τους κινδύνους μιας οικονομίας που εξαρτάται από τη μεταβλητότητα των αγορών βασικών εμπορευμάτων έχει επανέλθει στην επιφάνεια. Ο πρόεδρος της Κολομβίας Γκουστάβο Πέτρο έχει θέσει συχνά αυτό το ζήτημα από την προεκλογική του εκστρατεία. Ως λύση, πρότεινε μια πολιτική για την αναζωογόνηση του βιομηχανικού τομέα. Ωστόσο, περισσότερο από το ήμισυ της θητείας του, έχει σημειωθεί ελάχιστη ορατή πρόοδος σε αυτό το σχέδιο. Εν τω μεταξύ, το 2022 και μέρος του 2023, οι ισχυρές επιδόσεις των τιμών του πετρελαίου – που κάποια στιγμή έφτασαν σχεδόν τα 123 δολάρια το βαρέλι – παρείχαν μια πολυπόθητη ανάσα για τα οικονομικά της Ecopetrol, της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας πλειοψηφίας και βασικού παράγοντα στα δημόσια οικονομικά της Κολομβίας.
Τα αίτια και τα αποτελέσματα πίσω από αυτές τις διακυμάνσεις των τιμών ποικίλλουν ανάλογα με το προϊόν. Παράγοντες που σχετίζονται με το κλίμα βρίσκονται στο επίκεντρο της αύξησης της τιμής του καφέ, ενώ η άνοδος των τιμών του χρυσού συνδέεται με την παγκόσμια κίνηση κεφαλαίων που αναζητούν ασφαλή περιουσιακά στοιχεία ως απάντηση στη γεωπολιτική αστάθεια. «Η τάση αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ», εξηγεί ο οικονομολόγος Adrián Garlati. Αναφέρεται στις ανακοινώσεις του εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ για νέους δασμούς και τον πληθωρισμό, ο οποίος, κατά την άποψή του, δεν μειώνεται όπως αναμενόταν. «Όταν υπάρχει αβεβαιότητα, οι επενδυτές στρέφονται στον χρυσό», προσθέτει. Το ίδιο κάνουν και οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο, συσσωρεύοντας αποθέματα χρυσού ως δικλείδα ασφαλείας έναντι πιθανών κρίσεων.
Η μακροχρόνια συζήτηση σχετικά με τους κινδύνους μιας οικονομίας που εξαρτάται από τη μεταβλητότητα των αγορών βασικών εμπορευμάτων έχει επανέλθει στην επιφάνεια.
Η Κολομβία κατέχει την 20η θέση στον κόσμο για τις εξαγωγές χρυσού, σύμφωνα με την οικονομική εφημερίδα La República. Εν τω μεταξύ, η Κολομβιανή Ένωση Μεταλλείων τοποθετεί τη χώρα στην 16η θέση, σύμφωνα με την El Colombiano. Αυτό συμβάλλει στην εξήγηση των επιπτώσεων της παγκόσμιας αύξησης των τιμών, η οποία έχει ενταθεί κατά το τελευταίο έτος. Η διεθνής έκρηξη του χρυσού τονώνει την ανάπτυξη των τομέων εξόρυξης και εκμετάλλευσης λατομείων της Κολομβίας, αλλά επιφέρει και ανεπιθύμητες συνέπειες. «Οι κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης της τιμής του χρυσού έχουν επιπτώσεις, που καταδεικνύονται σε άρθρα, στην παιδική εργασία», λέει ο Hernando Zuleta, πρύτανης Οικονομικών στο Universidad de los Andes.
Στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει κάθε αγορά που λειτουργεί, σε μεγάλο βαθμό, υπό τη σκιά της παρανομίας, ο Zuleta προσθέτει και άλλες ανησυχίες: «Όταν η τιμή του χρυσού αυξάνεται, οι εργασίες εξόρυξης στα ορυχεία αυξάνονται. Αλλά το ίδιο συμβαίνει και με τα ποσοστά εγκατάλειψης του σχολείου και υπάρχει μια μετακίνηση των μαθητών προς την άτυπη εξόρυξη». Για τον ακαδημαϊκό, η βραχυπρόθεσμη έξαρση του χρυσού μπορεί να δημιουργήσει «παγίδες φτώχειας». Μια διαφορετική ιστορία εκτυλίσσεται στον τομέα του καφέ, όπου η άνοδος των τιμών έχει επηρεαστεί ιδιαίτερα από τις κλιματικές επιπτώσεις στις καλλιέργειες της Βραζιλίας, του μεγαλύτερου παραγωγού στον κόσμο. «Ο συνδυασμός παρατεταμένης ξηρασίας και άκαιρου παγετού στη Βραζιλία ήταν η τέλεια καταιγίδα και ήταν αυτό που ώθησε την αγορά στο τρίτο υψηλότερο επίπεδο τιμών στην ιστορία της Νέας Υόρκης», εξηγεί ο ειδικός σε θέματα εμπορευμάτων Albert Scalla από το Μαϊάμι. Ο ίδιος προσθέτει ότι η ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, ένα πακέτο νέων περιορισμών και περιβαλλοντικών απαιτήσεων για τους καλλιεργητές καφέ, είχε επίσης αντίκτυπο: «Αναμένουμε μεγάλη μεταβλητότητα τους επόμενους μήνες. Πρέπει να παρακολουθούμε το αποτέλεσμα της συγκομιδής στο Βιετνάμ, η οποία πραγματοποιείται περίπου εκείνη την περίοδο».
Ο Adrián Garlati χαιρετίζει τα οφέλη για τους παραγωγούς καφέ, αλλά επισημαίνει ότι οι αγροτικοί κύκλοι είναι περιορισμένοι: «Αυτό είναι μια πραγματικότητα για φέτος. Πιστεύω ότι μέχρι το επόμενο έτος, όλα θα επανέλθουν στην κανονικότητα. Σε κάθε περίπτωση, η σημασία του καφέ για την κολομβιανή οικονομία είναι πολύ μικρότερη από εκείνη του πετρελαίου, του φυσικού αερίου ή των ορυχείων.» Η αλήθεια είναι ότι η καλλιέργεια του καφέ ήταν ένας από τους κύριους μοχλούς αύξησης του ΑΕΠ το 2024. Ενώ ο γεωργικός τομέας στο σύνολό του, μαζί με τις τέχνες, έχει συμβάλει στην ώθηση των παγκόσμιων αποτελεσμάτων, ο καφές ήταν ο πρωταγωνιστής, με τριμηνιαία αύξηση 33,6% στην πιο πρόσφατη διαχρονική σύγκριση.
Ο κλάδος του καφέ είναι επίσης καλύτερα εξοπλισμένος από τον κλάδο του χρυσού για να διαχειριστεί τις κοινωνικές επιπτώσεις μιας έκρηξης των τιμών. Έχει περισσότερους μισθωτούς αγρότες και δεν υπάρχει παράνομη καλλιέργεια καφέ. Τα προβλήματά της με την εγκατάλειψη συνδέονται με τις αλλαγές γενεών μεταξύ των αγροτών και τη μετανάστευση στις πόλεις. Σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου του Rosario Alejandro Useche, ωστόσο, υπάρχουν και άλλα μειονεκτήματα σε αυτή την άνοδο των τιμών: «Όταν οι τιμές αυξάνονται, μπορούν να προσελκύσουν επενδύσεις σε πάγια περιουσιακά στοιχεία. Αλλά ένα εξαγωγικό μοντέλο που εξαρτάται δομικά από τέτοιες τιμές είναι επικίνδυνο, επειδή υπόκειται σε υψηλή μεταβλητότητα και αβεβαιότητα».
Αυτό αποτελεί μέρος μιας μακροχρόνιας συζήτησης που επανέρχεται περιοδικά και συχνά καταλήγει σε εκκλήσεις για δράση. Όπως παρατηρεί ο ακαδημαϊκός Javier Mejía του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, η Κολομβία δεν έχει ακόμη βρει ένα εξαγωγικό πλέγμα που να βασίζεται σε δραστηριότητες υψηλότερης προστιθέμενης αξίας. Η χώρα εξακολουθεί να αναζητά μια φόρμουλα που θα της επιτρέψει να διατηρήσει την ευημερία χωρίς να βασίζεται στις πρώτες ύλες. Ο Garlati υπενθυμίζει ότι έχουν συζητηθεί οι δυνατότητες τομέων όπως ο τουρισμός και η αγροβιομηχανία, αλλά καταλήγει: «Πρέπει να υπάρχουν πολλές άλλες προϋποθέσεις για να αναπτυχθούν αυτές οι στρατηγικές θέσεις, για να υπάρξουν επενδύσεις και ανάπτυξη. Και τώρα, με την ώθηση για ενεργειακή μετάβαση σε οικονομίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα, η πραγματική συζήτηση θα αφορά τον καθορισμό των στρατηγικών τομέων για τη χώρα».
