Ήταν το 1986 και το αντικείμενο της οργής της Έλεν Βίλε ήταν το παγκόσμιο διοικητικό όργανο του ποδοσφαίρου, η FIFA. Ήταν μέλος της εκτελεστικής επιτροπής της Νορβηγικής Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου (NFF) εκείνη την εποχή και μόλις είχε διαβάσει μια έκθεση της FIFA που δεν έκανε ούτε μια αναφορά στο γυναικείο ποδόσφαιρο. Η καθηγήτρια φυσικών επιστημών από το Όσλο θα έπαιρνε την κατάσταση στα χέρια της και θα έβγαζε μια ομιλία που θα ανάγκαζε όσους βρίσκονταν στην κορυφή της FIFA να την προσέξουν.
Οι γυναίκες ποδοσφαιρίστριες σε όλο τον κόσμο έδιναν πολλές μάχες για την αναγνώρισή τους και αντιμετώπιζαν σημαντική αντίσταση από όσους βρίσκονταν εντός και εκτός του παιχνιδιού, με χαρακτηριστικότερη την έλλειψη υποστήριξης από το ίδιο το παγκόσμιο διοικητικό σώμα του αθλήματος. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, η Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της Αγγλίας είχε καταργήσει μια απαγόρευση πέντε δεκαετιών για το γυναικείο ποδόσφαιρο. Το πρώτο ανεπίσημο Παγκόσμιο Κύπελλο Γυναικών διεξήχθη το 1970 στην Ιταλία και ένα χρόνο αργότερα διεξήχθη ένα άλλο ανεπίσημο παγκόσμιο τουρνουά στο Μεξικό, προσελκύοντας πλήθος κόσμου που ξεπέρασε τις 100.000, αλλά καμία από αυτές τις διοργανώσεις δεν υποστηρίχθηκε από τη FΙFA. Η Γουίλε, η οποία ήταν και η ίδια ερασιτέχνης ποδοσφαιρίστρια, είχε ενταχθεί στην NFF το 1976, την ίδια χρονιά που η Νορβηγική Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου είχε δώσει την έγκρισή της για το γυναικείο ποδόσφαιρο στη Νορβηγία, δεν ήταν διατεθειμένη να αποδεχτεί το status quo. «Είπα «πρέπει να έχουμε ένα Παγκόσμιο Πρωτάθλημα για γυναίκες και πρέπει να συμμετέχουμε στους Ολυμπιακούς Αγώνες»», εξήγησε.
Οι συνάδελφοί της στην NFF αποφάσισαν ότι έπρεπε να πάει στο συνέδριο της FIFA που γινόταν εκείνη τη χρονιά στην Πόλη του Μεξικού, παρεμπιπτόντως στην ίδια πόλη που φιλοξένησε το ανεπίσημο παγκόσμιο τουρνουά του 1971, και να εκφωνήσει ομιλία για το γυναικείο ποδόσφαιρο. «Σκέφτηκαν ότι θα σήμαινε περισσότερα αν το έκανε μια γυναίκα και όχι ένας άνδρας», είπε η Βίλε. Αλλά το πρωί της ομιλίας, όταν έφτασε υπήρχαν μόνο άνδρες, εκτός από τις γυναίκες μεταφράστριες. Για να βγάλει κανείς λόγο, έπρεπε να σηκώσει μια κάρτα και να περιμένει να τον επιλέξουν. Καμία γυναίκα δεν είχε μιλήσει ποτέ στο παρελθόν σε συνέδριο της FΙFA. Το ακριβές περιεχόμενο της ομιλίας της έχει χαθεί στο χρόνο, χωρίς να υπάρχει ακόμη απομαγνητοφώνηση ή ηχογράφηση της ομιλίας, αλλά μεταξύ εκείνων που την παρακολούθησαν αυτοπροσώπως ήταν δύο από τις πιο σημαίνουσες προσωπικότητες του ποδοσφαίρου, ο τότε πρόεδρος της FIFA Ζοάο Χαβελάνζε και ο γενικός γραμματέας Σεπ Μπλάτερ. Αν και η FIFA δεν έχει αντίγραφο της ομιλίας, κατάφερε να αποκτήσει πρακτικά που επιβεβαιώνουν ότι η Γουίλε είχε ζητήσει από τον γενικό γραμματέα να “επιστήσει μεγαλύτερη προσοχή στο γυναικείο ποδόσφαιρο, ιδίως όσον αφορά τη διαιτησία και τη μορφή των διεθνών τουρνουά”.
Οι επίσημες εκθέσεις της FIFA για το συνέδριο του 1986 αναφέρουν ότι ο Χαβελάνζε απάντησε στη Βίλε, ευχαριστώντας την άμεσα και λέγοντας στο συνέδριο ότι η FIFA ασχολείται με το θέμα και εργάζεται για το πρώτο παγκόσμιο τουρνουά γυναικών, που θα διεξαγόταν το 1988. Σύμφωνα με τη Βίλε, μετά την ομιλία του όλα τα βλέμματα στράφηκαν στον Μπλάτερ, ο οποίος αργότερα θα διαδεχόταν τον Χαβελάνζε στην προεδρία και θα κατείχε τον ρόλο από το 1998 έως το 2015.
Τι συνέβη στη συνέχεια;
Το προσκλητήριο του 1988 αποτέλεσε σημείο καμπής για το γυναικείο ποδόσφαιρο. Μετά από χρόνια πιέσεων, η FIFA υποστήριζε ένα Παγκόσμιο Κύπελλο. Και το συνέδριο του 1986 θεωρήθηκε ο καταλύτης για την αλλαγή. Το πρώτο τουρνουά το 1991 πήρε τον μακροσκελή τίτλο «1ο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Γυναικείου Ποδοσφαίρου της FIFA για το Κύπελλο M&Ms»,αν και αναδρομικά μετονομάστηκε σε Παγκόσμιο Κύπελλο. Περιλάμβανε αγώνες που διαρκούσαν μόνο 80 λεπτά. Στις γυναίκες δόθηκαν τα πλήρη 90 μέχρι τη διοργάνωση του 1995 στη Σουηδία. Η Νορβηγία, ήταν η πρώτη γυναικεία εθνική ομάδα που σήκωσε το τρόπαιο εκείνη τη χρονιά. Περίπου 36 χρόνια μετά την εμφάνιση της Βίλε, μια Νορβηγίδα έκανε και πάλι αίσθηση με την ομιλία της σε συνέδριο της FIFA. Αυτή τη φορά ήταν η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της Νορβηγικής Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου και πρώην διεθνής Νορβηγίδα, η Λίζ Κλαβένες.
Με απόηχο από το 1986, η Κλαβένες απευθύνθηκε σε ένα σχεδόν αποκλειστικά ανδρικό ακροατήριο που είχαν συγκεντρωθεί για το συνέδριο στο συνέδριο της FIFA το 2022 στη Ντόχα. Η ομιλία της ήταν συγκλονιστική, αλλά δεν δεν έτυχε καλής υποδοχής από ορισμένους στην αίθουσα, καθώς πίεζε τη FIFA ότι έπρεπε να κάνουν περισσότερα, ιδίως όσον αφορά την ισότητα.
Η ομιλία της Κλαβένες
«Αγαπητέ Πρόεδρε, αγαπητό Κογκρέσο, κυρίες και κύριοι
Ως νεαρό κορίτσι έπαιρνα την μπάλα ποδοσφαίρου μου παντού μαζί μου. Την είχα επίσης και στο κρεβάτι κάθε βράδυ. Η μπάλα μύριζε τόσο άσχημα που ακόμα και η γάτα μου πήδηξε από το μαξιλάρι. Μια ποδοσφαιρική μπάλα πορτοκαλί χρώματος για να παίζω στα χιονισμένα χαλικόστρωτα γήπεδα της Νορβηγίας. Ένα 13χρονο παιδί που ονειρευόταν να κατακτήσει την μπάλα, να ξεφύγει από το φόβο του να μην ταιριάζει. Τελικά κατάφερα να εκπροσωπήσω τη χώρα μου κάνοντας αυτό που αγαπούσα περισσότερο, και μάλιστα στη μεγαλύτερη σκηνή για όλα τα όνειρα, το παγκόσμιο κύπελλο της FIFA.
Αργότερα, δουλεύοντας ως δικηγόρος και δικαστής, το ποδόσφαιρο ήταν συχνά το μόνο πράγμα για το οποίο μπορούσα να μιλήσω σε έναν πελάτη ή έναν κατηγορούμενο όταν αντιμετώπιζαν σοβαρές ποινικές κατηγορίες. Σε απελπιστικούς καιρούς το ποδόσφαιρο μπορεί να είναι η μόνη κοινή γλώσσα. Το παιχνίδι μας μπορεί να εμπνεύσει όνειρα και να καταρρίψει εμπόδια. Αλλά ως ηγέτες πρέπει να το κάνουμε σωστά, με τα υψηλότερα πρότυπα.
Πέρυσι η Νορβηγία συζήτησε το μποϊκοτάζ του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2022. Αντ’ αυτού, τα μέλη μας ψήφισαν στο Κογκρέσο υπέρ του διαλόγου και της πίεσης μέσω της FIFA ως τον καλύτερο τρόπο για να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές. Τα μέλη μας απαιτούν αλλαγές, αμφισβητούν τη δεοντολογία στον αθλητισμό και επιμένουν στη διαφάνεια. Οργανώνονται για να κάνουν τη φωνή τους να ακουστεί. Πρέπει να τους ακούσουμε! Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τις εκκλήσεις για αλλαγή. Ο τρόπος με τον οποίο η FIFA διευθύνει το παιχνίδι έχει να πει τόσα πολλά για το πώς αντιλαμβάνεται το ποδόσφαιρο σε κάθε συνομοσπονδία, σε κάθε ένωση.
Η FIFA πρέπει να λειτουργήσει ως πρότυπο. Βρίσκομαι εδώ τώρα ως η πρώτη γυναίκα πρόεδρος ποδοσφαίρου της Νορβηγίας, ταπεινή για να μιλήσω μπροστά σας. Δεν παίρνω πλέον την μπάλα παντού μαζί μου, αλλά τα όνειρά μου εξακολουθούν να αφορούν το ποδόσφαιρο. Ποδόσφαιρο όπου αγόρια και κορίτσια, όλα τα χρώματα, στρέιτ και ΛΟΑΤΚΙ, όλοι, να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο σεβασμό και αναγνώριση.
Το 2010, το παγκόσμιο κύπελλο ανατέθηκε από τη FIFA με απαράδεκτους τρόπους και απαράδεκτες συνέπειες. Τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ισότητα, η δημοκρατία, τα βασικά δικαιώματα του ποδοσφαίρου, δεν ήταν στην αρχική 11άδα παρά μόνο πολλά χρόνια αργότερα. Αυτά τα βασικά δικαιώματα επιβλήθηκαν ως υποκατάστατα, κατά κύριο λόγο από φωνές από το εξωτερικό. Η FIFA αντιμετώπισε αργότερα αυτά τα ζητήματα, αλλά υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος να διανυθεί. Οι μετανάστες εργάτες που τραυματίστηκαν ή οι οικογένειες εκείνων που έχασαν τη ζωή τους κατά την προετοιμασία του Παγκοσμίου Κυπέλλου θα πρέπει να προστατευθούν. Η FIFA, όλοι μας, πρέπει τώρα να λάβουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα για να εφαρμόσουμε πραγματικά την αλλαγή.
Η FIFA έχει αναγνωρίσει την ευθύνη της βάσει των Κατευθυντήριων Αρχών του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τώρα περιλαμβάνει και κριτήρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τους μελλοντικούς οικοδεσπότες του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Είναι ζωτικής σημασίας η σημερινή ηγεσία να συνεχίσει ολόψυχα με αυτόν τον τρόπο, περνώντας πραγματικά από την πολιτική στον αντίκτυπο.
Δεν υπάρχει χώρος για εργοδότες που δεν διασφαλίζουν την ελευθερία και την ασφάλεια των εργαζομένων στο Παγκόσμιο Κύπελλο.
Δεν υπάρχει χώρος για ηγέτες που δεν μπορούν να φιλοξενήσουν το γυναικείο παιχνίδι.
Δεν υπάρχει χώρος για οικοδεσπότες που δεν μπορούν να εγγυηθούν νομικά την ασφάλεια και τον σεβασμό των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων που έρχονται σε αυτό το θέατρο των ονείρων.
Δεσμεύομαι ότι η Νορβηγική Ομοσπονδία και εγώ προσωπικά θα υποστηρίξουμε κάθε πρωτοβουλία που διασφαλίζει το βασικό συμφέρον του ποδοσφαίρου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και προωθεί τη διαφορετικότητα και την καταπολέμηση των διακρίσεων. Αυτό υποστηρίζεται επίσης από τους φίλους μας στις άλλες σκανδιναβικές ποδοσφαιρικές ομοσπονδίες. Έχουμε έναν σκληρό πόλεμο στην Ευρώπη τώρα. Όπως και στους πολέμους σε όλες τις ηπείρους, αθώοι άνθρωποι σκοτώνονται σε ανούσιες μάχες για την εξουσία. Ένας προηγούμενος οικοδεσπότης του παγκοσμίου κυπέλλου έχει εισβάλει στη χώρα ενός από τα μέλη μας. Αρχικά, η FIFA δίστασε. Η διεθνής πίεση ανάγκασε σε πραγματική δράση. Αντί να ακολουθεί, η FIFA πρέπει να πρωτοστατεί. Φοβάμαι ότι τα γήπεδά μας θα είναι άδεια στο μέλλον, αν παραβλέψουμε τον επείγοντα χαρακτήρα της παρούσας στιγμής.
Η ώρα να δράσουμε είναι τώρα. Η FIFA, όλοι μας, πρέπει να κάνουμε αυτό που μας έχει ανατεθεί – να ηγηθούμε. Να έχουμε τις βιώσιμες αξίες του ποδοσφαίρου να διέπουν κάθε απόφαση. Να εφαρμόσουμε πραγματικά τη διαφάνεια. Μηδενική ανοχή στη διαφθορά. Να επιταχύνουμε την ανάπτυξη του παιχνιδιού μας για τις γυναίκες. Η FIFA πρέπει να δώσει τον τόνο και να ηγηθεί.
Αγαπητέ Πρόεδρε, Αγαπητό Κογκρέσο είμαι καινούργια εδώ, το κορίτσι με την πορτοκαλί μπάλα ήρθε μακριά από το σπίτι του. Συχνά με ρωτούν πώς είναι να εργάζεσαι σε έναν αντρικό κόσμο. Πάντα απαντώ: Δεν ξέρω. Δεν εργάζομαι στον κόσμο των ανδρών. Το ποδόσφαιρο ανήκει σε όλα τα κορίτσια και τα αγόρια του κόσμου.
Έτσι, συμμερίζομαι πραγματικά την πεποίθησή σας ότι το δικό μας είναι πράγματι το όμορφο και παγκόσμιο παιχνίδι. Ας σταθούμε ενωμένοι και ας ανταποκριθούμε στην υπόσχεση και τα όνειρα που δίνουμε σε όλους όσοι κλωτσάνε για πρώτη φορά την μπάλα.
Σας ευχαριστώ».
