Ο Ιανουαρίου είναι ο μήνας των αποφάσεων και των στόχων για τη νέα χρονιά. Στους χώρους που ασχολούνται για το πως θα αντιμετωπίσουμε τη κλιματική κρίση, αυτό σημαίνει αναμόχλευση της ίδιας παλιάς συζήτησης: Δεδομένης της τεράστιας έκτασης του προβλήματος που αντιμετωπίζουμε, και του μεγέθους της ευθύνης γι’ αυτό που πέφτει στο επίπεδο των εταιρειών και των χωρών, έχει σημασία η ατομική δράση; Και εδώ χάνω το τσερβέλο μου(=μυαλό), για να θυμηθώ τις επτανησιακές ρίζες μου. Το άθροισμα όλων των δράσεων μας για το κλίμα δυστυχώς δεν μας έχει οδηγήσει σε ένα σταθερό σημείο. Μετά από δεκαετίες προσπαθειών – τι ανακύκλωση κάναμε , τι φύτευση δέντρων όλοι μαζί μπορούμε κάναμε, πόσα ηλιακά πάνελ εγκαταστήσαμε στις στέγες των σπιτιών, πόσα χάρτινα καλαμάκια χρησιμοποιήσαμε και αφού ήπιαμε τον καφέ μετά τα φάγαμε – η υπερθέρμανση του πλανήτη εξακολουθεί να επιταχύνεται. Το 2024, ο κόσμος έκαψε περισσότερα ορυκτά καύσιμα από ποτέ άλλοτε. Τα ατμοσφαιρικά επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα αυξάνονται τώρα με τον ταχύτερο ρυθμό στην ανθρώπινη ιστορία. Αυτό που κάνουμε όχι μόνο δεν λειτουργεί, αλλά εξακολουθούμε να χειροτερεύουμε το πρόβλημα.
Το 2024 δεν ήταν μόνο το θερμότερο έτος στην ιστορία, ήταν επίσης το πρώτο έτος που ξεπέρασε το κρίσιμο όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου, πάνω από το οποίο η υπερθέρμανση του πλανήτη θα αρχίσει να επιταχύνεται από μόνη της και ορισμένες επιπτώσεις θα γίνουν μη αναστρέψιμες. Και αν πιστέψουμε τους επιστήμονες, τα πράγματα θα γίνουν πολύ άσχημα, πολύ γρήγορα. Φέτος, τα προειδοποιητικά σημάδια που διαφαίνονται είναι πολύ σοβαρά. Σε αυτόν τον κόσμο μετά τον 1,5 βαθμό, είναι σαφές ότι πρέπει να επιστρέψουμε στο τραπέζι του σχεδιασμού όσον αφορά τη δράση για το κλίμα. Διότι πηγαίνουμε συλλογικά προς ένα μονοπάτι που κανείς μας δεν θέλει να ακολουθήσει, και το κάνουμε με πλήρη ταχύτητα.
Το 2024, ο κόσμος έκαψε περισσότερα ορυκτά καύσιμα από ποτέ άλλοτε. Τα ατμοσφαιρικά επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα αυξάνονται τώρα με τον ταχύτερο ρυθμό στην ανθρώπινη ιστορία. Αυτό που κάνουμε όχι μόνο δεν λειτουργεί, αλλά εξακολουθούμε να χειροτερεύουμε το πρόβλημα.
Τι μπορούμε όμως ακόμη να κάνουμε εμείς οι απλοί άνθρωποι; Μια συνηθισμένη απάντηση είναι: ψηφίστε υπέρμαχους του κλίματος. Δεδομένων των πρόσφατων γεγονότων, αυτό μοιάζει τρομακτικά ανέφικτο. Ο πλουσιότερος άνθρωπος που έζησε ποτέ, έχει αφεθεί ελεύθερος από έναν επίδοξο αυταρχικό, να καταφέρεται εναντίον των ίδιων των θεμελίων της επιστημονικής έρευνας. Δηλαδή: Δεν υπάρχει σωτηρία. Κανείς δεν έρχεται να μας σώσει. Η προσωπική μου άποψη -και σχεδόν κάθε κλιματολόγος με τον οποίο έχω μιλήσει ποτέ συμφωνεί με αυτό- είναι ότι έχουμε όλα τα στοιχεία που χρειαζόμαστε για το ότι ο μόνος βιώσιμος δρόμος προς τα εμπρός είναι η ριζική απομάκρυνση από το status quo.
Τι μπορεί λοιπόν να κάνει ο καθένας από εμάς που έχει πραγματικά σημασία; Αν βρισκόμαστε χαμένοι σε ένα σύστημα που μας ρουφάει όλο και περισσότερο προς τη μαζική εξαφάνιση, ένα καλό πρώτο βήμα θα ήταν να εγκαταλείψουμε ολοκληρωτικά και πλήρως αυτό το σύστημα. Για να διορθώσουμε την κλιματική αλλαγή, τουλάχιστον προς το παρόν, πρέπει να μην κάνουμε τίποτα. Δεν χρειάζεται να ψωνίζουμε πιο βιώσιμα ρούχα ή να ασχοληθούμε πραγματικά με αντισταθμίσεις άνθρακα. Μια γεναία απόφαση θα μπορούσε να είναι να πειραματιστούμε με το τι μπορεί να σημαίνει το «να μην κάνουμε τίποτα» για τη ζωή μας, και να προσπαθήσουμε να παρατηρήσουμε πώς αλλάζει η κοσμοθεωρία μας – και μας ανοίγει τη δυνατότητα να φανταστούμε τη δυνατότητα άλλων, μεγαλύτερων, πιο συστημικών αλλαγών στην κοινωνία. Αυτό που θέλω να πω είναι: Δεν χρειάζεται να υιοθετήσετε για πάντα τη νοοτροπία του «δεν κάνω τίποτα».
Ο δικός μας στόχος ως πολίτες, είναι να βρούμε έναν τρόπο ζωής που θα κάνει τη ζωή μας καλύτερη και θα συμβάλλει ταυτόχρονα στην προώθηση ενός κατοικήσιμου πλανήτη. Δεν μπορούμε απλώς να ονειρευόμαστε το όνειρο. Πρέπει να προσπαθήσουμε να το ζήσουμε.
Αν μπορείτε ενδεχομένως, απλά δοκιμάστε να κάνετε ένα διάλειμμα από το να οδηγείτε στη δουλειά, ή τουλάχιστον από το να ψάχνετε για ένα νεότερο, «καλύτερο» αυτοκίνητο για να σας μεταφέρει. Απλά δείτε πώς είναι να μην έχετε συνδρομή στο Netflix. Σταματήστε να παρακολουθείτε την τελευταία τάση στη μόδα ή τα gadgets ευεξίας, Ίσως χρειάζεται να κάνετε κάποια από αυτά τα πράγματα ή πραγματικά θέλετε να αγοράσετε κάποια από αυτά τα πράγματα. Αλλά ίσως χρειάζεστε λιγότερα από αυτά απ’ ό,τι νομίζετε. Συχνά μας ωθούν να εξισώνουμε τη «δράση για το κλίμα» με την αγορά διαφορετικών πραγμάτων, ενώ αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε είναι να βγούμε εντελώς από αυτή τη λογική. Αδειάστε το πρόγραμμά σας. Και στη συνέχεια αρχίστε να προσθέτετε ξανά τα πράγματα που σας φέρνουν σύνδεση και χαρά. Δώστε προτεραιότητα στην κοινωνία έναντι του συνηθισμένου καταναλωτισμού και στη δέσμευση έναντι της υποχρέωσης.
Η ατομική δράση πρέπει να εξακολουθεί να έχει σημασία, επειδή η κοινωνία μας είναι απλώς μια μεγάλη ομάδα ατόμων. Η κουλτούρα μας, και επομένως η πορεία του πλανήτη που λέγεται Γη, μπορεί να αλλάξει σχεδόν εν μία νυκτί, μέσω του συνόλου των μεμονωμένων ανθρώπων που αποφασίζουν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο εμφανίζονται στην κοινωνία. Οι μελέτες των ειδικών στα μαζικά κινήματα δείχνουν ότι υπάρχει μια ισχυρή τάση προς την επιτυχία μόλις οι μη βίαιες επαναστάσεις επιτύχουν την ενεργό συμμετοχή μόλις μερικών εκατοντάδων του κοινού, και ότι αυτή η επιτυχία μπορεί να συμβεί σε μια χρονική κλίμακα μεμονωμένων ετών. Και ακόμη και αν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι δεν μεταμορφώσουν τη ζωή τους αφού διαβάσουν αυτό το άρθρο, θα στοιχημάτιζα ότι όσοι το προσπαθήσουν θα καταλήξουν σε μια ζωή που θα την αισθάνονται πιο αργή, πιο πλούσια και πιο ικανοποιητική.
Αν το «δεν κάνω τίποτα» δεν είναι μια χρήσιμη νοοτροπία για εσάς, εδώ είναι μερικά απτά παραδείγματα μικρότερων αποφάσεων που θα μπορούσατε να προσπαθήστε: Κάντε περισσότερες διακοπές, αλλά κάντε τις πιο κοντά στο σπίτι σας, ώστε να μπορείτε να τις κάνετε κάθε Σαββατοκύριακο. Ή μειώστε τη σπατάλη τροφίμων. Το να το κάνετε αυτό λιγότερο είναι η μοναδική ενέργεια με τον μεγαλύτερο αντίκτυπο που μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι. Ο ευκολότερος τρόπος για να αποφύγετε τη σπατάλη τροφίμων είναι να ψωνίζετε πιο συχνά, αλλά σε μικρότερες ποσότητες.
Ναι, θα συμφωνήσω. Οι ενέργειες αυτές δεν είναι αρκετές. Οι ηγέτες μας πρέπει να εγκαταλείψουν τα ορυκτά καύσιμα και να επαναπροσδιορίσουν δραματικά τον τρόπο ζωής τους. Αλλά ο δικός μας στόχος, ως πολίτες, μπορεί να είναι να βρούμε έναν τρόπο ζωής που θα κάνει τη ζωή μας καλύτερη και θα συμβάλλει ταυτόχρονα στην προώθηση ενός κατοικήσιμου πλανήτη. Δεν μπορούμε απλώς να ονειρευόμαστε το όνειρο. Πρέπει να προσπαθήσουμε να το ζήσουμε.
