«Καλησπέρα, μια μοναδική ημέρα στην αμερικανική ιστορία τελειώνει. Μια ημέρα που έχει οριστεί για την αντίδραση της ανθρωπότητας που αναζητά την επιβίωσή της». Αυτά ήταν τα λόγια του Αμερικανού τηλεοπτικού παρουσιαστή Walter Cronkite, όταν περιέγραφε τα γεγονότα της πρώτης Ημέρας της Γης το 1970.
Κάθε χρόνο, στις 22 Απριλίου, περίπου 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αναλαμβάνουν δράση για να ευαισθητοποιηθούν για την κλιματική κρίση και να επιφέρουν αλλαγή συμπεριφοράς για την προστασία του περιβάλλοντος. Η Ημέρα της Γης είναι μια διεθνής ημέρα αφιερωμένη στον πλανήτη μας. Εφιστά την προσοχή στο περιβάλλον και προωθεί τη διατήρηση και την αειφορία. Οι επίσημες εκστρατείες και ενέργειες για την Ημέρα της Γης στοχεύουν στην αύξηση της περιβαλλοντικής παιδείας και στη συγκέντρωση ομοϊδεατών ή ομάδων για την αντιμετώπιση θεμάτων όπως η αποψίλωση των δασών, η απώλεια της βιοποικιλότητας και άλλες προκλήσεις. Το παγκόσμιο θέμα για τη φετινή Ημέρα της Γης είναι «Η δύναμή μας, ο πλανήτης μας», καλώντας τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να ενωθούν πίσω από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να τριπλασιάσουν την παγκόσμια παραγωγή καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το 2030. Η επίτευξη αυτού του στόχου θεωρείται από τους εμπειρογνώμονες ζωτικής σημασίας για τον περιορισμό της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5°C.
Πώς ξεκίνησε η Ημέρα της Γης;
Εκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους των πόλεων των ΗΠΑ στις 22 Απριλίου 1970 σε μαζικές διαμαρτυρίες για τη ζημιά που προκαλείται στον πλανήτη και τους πόρους του. Εν μέσω των διαδηλώσεων, οι διαδηλωτές σταμάτησαν τη συνήθως πολυσύχναστη Πέμπτη Λεωφόρο της Νέας Υόρκης, ενώ οι φοιτητές στη Βοστώνη πραγματοποίησαν «die-in» στο αεροδρόμιο Logan. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της μεταπολεμικής καταναλωτικής έκρηξης είχαν αρχίσει να γίνονται αισθητές εκείνη την εποχή. Οι πετρελαιοκηλίδες, η ρύπανση από τα εργοστάσια και άλλες οικολογικές απειλές αυξάνονταν, με ελάχιστη ή και καθόλου νομοθεσία για την αποτροπή τους.
Οι διαμαρτυρίες συγκέντρωσαν ανθρώπους από όλα τα κοινωνικά στρώματα της αμερικανικής ζωής, που αντιστοιχούσαν περίπου στο 10% του πληθυσμού των ΗΠΑ, για να διαδηλώσουν και να εκφράσουν τα αιτήματά τους για βιώσιμες αλλαγές.
Τι οδήγησε στις διαδηλώσεις στους δρόμους το 1970;
Ανησυχώντας για τα αυξανόμενα επίπεδα ανεξέλεγκτης περιβαλλοντικής καταστροφής, ο νεαρός γερουσιαστής Gaylord Nelson από το Ουισκόνσιν πρότεινε το 1969 μια σειρά από «διδασκαλίες» σε πανεπιστημιουπόλεις σε όλες τις ΗΠΑ για να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες σχετικά με τις περιβαλλοντικές απειλές.
Ο Νέλσον συνεργάστηκε με τον βουλευτή Πιτ ΜακΚλόσκι και τον ακτιβιστή Ντένις Χέιζ για την οργάνωση των «teach-ins», αλλά η ομάδα σύντομα αντιλήφθηκε την ευκαιρία να διευρύνει την απήχηση της εκδήλωσης πέρα από τους φοιτητικούς πληθυσμούς. Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας που ονομάστηκαν Ημέρα της Γης προσέλκυσαν την προσοχή των μέσων ενημέρωσης σε εθνικό επίπεδο και την υποστήριξη περίπου 20 εκατομμυρίων Αμερικανών από όλα τα ηλικιακά και πολιτικά φάσματα, τα επαγγέλματα και τις εισοδηματικές ομάδες.
Τι πέτυχαν οι διαμαρτυρίες;
Οι διαδηλώσεις για την Ημέρα της Γης άφησαν ανεξίτηλο σημάδι στην πολιτική των ΗΠΑ. Μέχρι το τέλος του 1970, δημιουργήθηκε ο Οργανισμός Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ και ακολούθησε μια σειρά από νόμους για την προστασία του περιβάλλοντος. Σε αυτούς περιλαμβάνονταν ο Εθνικός Νόμος για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, ο Νόμος για την Επαγγελματική Ασφάλεια και Υγεία και ο Νόμος για τον Καθαρό Αέρα.
Πότε η Ημέρα της Γης έγινε παγκόσμια;
Η Ημέρα της Γης έγινε παφκόσμιο κίνημα το 1990. Περίπου 200 εκατομμύρια άνθρωποι από 141 χώρες συμμετείχαν στις προσπάθειες για την ενίσχυση της ανακύκλωσης σε όλο τον κόσμο εκείνη τη χρονιά, ανοίγοντας το δρόμο για τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη το 1992 στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας. Αυτή η «Σύνοδος Κορυφής της Γης», όπως έγινε γνωστή, οδήγησε στη δημιουργία της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή και της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιολογική Ποικιλότητα, μαζί με την Επιτροπή για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη για την παρακολούθηση και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με την εφαρμογή των συμφωνιών της Συνόδου Κορυφής της Γης. Καθώς οι πολίτες ανησυχούσαν όλο και περισσότερο για τις επιπτώσεις των εταιρειών στο φυσικό περιβάλλον, μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις άρχισαν να αισθάνονται την πίεση να εξετάζουν τη βιωσιμότητα στην πρακτική τους.
Γιατί η Ημέρα της Γης είναι σημαντική σήμερα;
Καθώς πλησίαζε η χιλιετία, το κίνημα της Ημέρας της Γης έστρεψε την προσοχή του στην αυξανόμενη πραγματικότητα της επικείμενης κλιματικής κρίσης με ένα σαφές μήνυμα για τους παγκόσμιους ηγέτες και τις επιχειρήσεις: απαιτείται επείγουσα δράση για την αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Πρόκειται για ένα μήνυμα που είναι ακόμη πιο επίκαιρο σήμερα. Διάφορες επιτροπές για την Κλιματική Αλλαγή αναφέρουν ότι χωρίς περαιτέρω άμεση δράση για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ο κόσμος βρίσκεται σε πορεία για θερμοκρασίες 3,2°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα μέχρι το 2100. Αυτό το επίπεδο θέρμανσης θα είναι καταστροφικό για τον πλανήτη και όλη τη ζωή σε αυτόν, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου. Τα τελευταία 10 χρόνια, 2015-2024, ήταν τα 10 θερμότερα έτη που έχουν καταγραφεί ποτέ, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό. Το περασμένο έτος ήταν πιθανότατα το πρώτο ημερολογιακό έτος με παγκόσμια μέση θερμοκρασία άνω του 1,5°C πάνω από το προβιομηχανικό επίπεδο – περίπου 1,55°C πάνω από τον μέσο όρο του 1850-1900.
Η έκθεση Global Risks Report 2025 του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ διαπιστώνει ότι οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι αποτελούν τους μισούς από τους 10 κορυφαίους κινδύνους για τα επόμενα 10 χρόνια, με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, την απώλεια της βιοποικιλότητας και την κατάρρευση των οικοσυστημάτων και τις κρίσιμες αλλαγές στα συστήματα της Γης να βρίσκονται στις τρεις πρώτες θέσεις. Η φύση είναι ο μεγαλύτερος σύμμαχός μας στην καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης και έχει επιβραδύνει την υπερθέρμανση του πλανήτη απορροφώντας το 54% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που σχετίζονται με τον άνθρωπο τα τελευταία 10 χρόνια. Ωστόσο, εξαφανίζονται είδη ζώων, θαλάσσια είδη, φυτά και έντομα με πρωτοφανή ρυθμό, που δεν έχει παρατηρηθεί εδώ και 10 εκατομμύρια χρόνια. Οι απειλές από την ανθρώπινη δραστηριότητα για την παραγωγή τροφίμων και τη χρήση των ωκεανών, τις υποδομές, την ενέργεια και την εξόρυξη θέτουν σε κίνδυνο περίπου το 80% όλων των απειλούμενων ή σχεδόν απειλούμενων ειδών.
Η Ημέρα της Γης έχει γίνει πρωταγωνιστής στον αγώνα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και της απώλειας της φύσης. Καθώς γιορτάζουμε την 55η επέτειό της, πρέπει να αξιοποιήσουμε αυτό το πραγματικά παγκόσμιο κίνημα για να δράσουμε, ως πολίτες και κυβερνήσεις, ως καταναλωτές και επιχειρήσεις και ως άτομα και κοινότητες. Η επιβίωσή μας εξαρτάται από αυτό.
