Το Crude Expectations είναι ένα ντοκιμαντέρ για τις μεγάλες προσδοκίες που μπορούν και πρέπει να έχουν οι άνθρωποι σχετικά με τη μείωση της εξάρτησής μας από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Τον Μάρτιο του 2019, μια ομάδα σαράντα ατόμων βγήκε με τις σανίδες του σερφ, τα καγιάκ και τις σανίδες stand-up paddle στον Ειρηνικό Ωκεανό, σε μια πόλη της Αυστραλίας που ονομάζεται Byron Bay. Η ειρηνική διαμαρτυρία οργανώθηκε στον απόηχο των σχεδίων του νορβηγικού ενεργειακού κολοσσού Equinor να πραγματοποιήσει γεώτρηση πετρελαίου σε βαθιά νερά (2.239 μέτρα βάθος νερού) 370 χιλιόμετρα ανοιχτά του Great Australian Bight, ενός από τα πιο σπάνια θαλάσσια οικοσυστήματα στον κόσμο. Αυτή η ενέργεια της ομάδας των σαράντα ατόμων, ήταν μικρή σε σύγκριση με την κλίμακα αυτών που συνέβησαν τους επόμενους μήνες, όπου χιλιάδες άνθρωποι έκαναν κωπηλασία σε ξεχωριστές εκδηλώσεις σε όλη τη Βικτώρια, τη Νότια Αυστραλία, τη Νέα Νότια Ουαλία και τη Δυτική Αυστραλία. Αλλά για την Alexandra Malanicheva, μια 24χρονη κινηματογραφίστρια που οργάνωσε τη διαμαρτυρία στο Byron Bay, ήταν ένα σημείο καμπής που την έβαλε στο δρόμο για τη δημιουργία ενός περιβαλλοντικού ντοκιμαντέρ, το Crude Expectations.
Η Malanicheva μεγάλωσε στη Ρωσία – μια χώρα γνωστή για την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, όπως επίσης και για την έλλειψη διαφάνειας. Έχοντας μετακομίσει στην Αυστραλία για να ολοκληρώσει το μεταπτυχιακό της στη δημοσιογραφία, ήταν μάρτυρας της συνάντησης τυχαίων ανθρώπων για έναν κοινό σκοπό, και αποφάσισε να δημιουργήσει γι αυτό το λόγο ένα ντοκιμαντέρ χωρίς προϋπολογισμό και κατάλληλη υποστήριξη. « Οι άνθρωποι μοιράστηκαν ότι δεν θα ήθελαν ποτέ να δουν ζώα ή τον ωκεανό να καταστρέφεται», είπε.
Το θαλάσσιο περιβάλλον του Great Australian Bight
Βρίσκεται στη Νότια και Δυτική Αυστραλία και είναι γνωστό ως ένα από τα πιο παρθένα θαλάσσια περιβάλλοντα στον κόσμο. Περισσότερο από το ογδόντα τοις εκατό των γνωστών ειδών του δεν βρίσκονται πουθενά αλλού και η περιοχή φιλοξενεί θαλάσσιους πόρους και άγρια ζώα, συμπεριλαμβανομένων απειλούμενων ειδών, όπως η καμπούρα, η γαλάζια και η νότια φάλαινα, ο νότιος ερυθρός τόνος, τα αυστραλιανά θαλάσσια λιοντάρια και μια σειρά ασπόνδυλων οικοσυστημάτων. Τα τελευταία χρόνια, στην περιοχή διεξάγονται έρευνες από το ερευνητικό πρόγραμμα The Great Australian Bight Research Program (Πρόγραμμα Έρευνας του Μεγάλου Αυστραλιανού Κόλπου), όπου βρέθηκαν 277 είδη που είναι εντελώς νέα για την επιστήμη. Από την άλλη πλευρά, η Great Australian Bight θεωρείται επίσης μια από τις ανεξερεύνητες περιοχές πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο. Εκτιμάται ότι ο κόλπος μπορεί να περιέχει το ισοδύναμο 1,9 δισεκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου. Δεν πρόκειται για οποιοδήποτε πετρέλαιο που υπάρχει σε αφθονία, αλλά για το ελαφρύ αργό πετρέλαιο, που θεωρείται η χρυσή χήνα της βιομηχανίας. Ο πιο περιζήτητος τύπος πετρελαίου: ευκολότερο να διυλιστεί και ευκολότερο να μεταφερθεί. Ταυτόχρονα, έχει αυτά τα χαρακτηριστικά που το καθιστούν τοξικό, διότι αν χυθεί, εξαπλώνεται ταχύτατα.
Σε μια εκτίμηση κινδύνου που βασίστηκε σε εκατό προσομοιώσεις πετρελαιοκηλίδας, η Equinor εκτίμησε ότι στο χειρότερο σενάριο θα διαρρεύσουν 4,3 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου. Οι συνέπειες μιας τέτοιας πετρελαιοκηλίδας αυτού του μεγέθους στον κόλπο θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές. Θα ήταν όπως η έκρηξη της εξέδρας Deepwater Horizon της BP στον Κόλπο του Μεξικού το 2010, η οποία εξαπλώθηκε σε 1.000 μίλια ακτογραμμής, σκότωσε έντεκα ανθρώπους και είχε μακροχρόνιες επιπτώσεις στη θαλάσσια ζωή.. Εάν συνέβαινε ένα ατύχημα στον Bight, θα είχε θανατηφόρο αντίκτυπο σε χιλιάδες θαλάσσια είδη, μολύνοντας εκατοντάδες χιλιόμετρα ακτογραμμής και καταστρέφοντας τα παραγωγικά παράκτια οικοσυστήματα του Μεγάλου Νότιου Υφάλου. Και το κυριότερο δεν θα ήταν άμεσα αντιληπτό. Θα μπορούσε δυνητικά να εξαπλωθεί στον ωκεανό μεταξύ του Esperance στη Δυτική Αυστραλία, του Σίδνεϊ και της Τασμανίας.
Περισσότερο από το ογδόντα τοις εκατό των γνωστών ειδών του δεν βρίσκονται πουθενά αλλού και η περιοχή φιλοξενεί θαλάσσιους πόρους και άγρια ζώα, συμπεριλαμβανομένων απειλούμενων ειδών, όπως η καμπούρα, η γαλάζια και η νότια φάλαινα, ο νότιος ερυθρός τόνος, τα αυστραλιανά θαλάσσια λιοντάρια και μια σειρά ασπόνδυλων οικοσυστημάτων.
Αν και, ένα από τα επιχειρήματα της κυβέρνησης της Αυστραλίας, για τη γεώτρηση ήταν ότι θα έφερνε μια σειρά από οικονομικά οφέλη στην περιοχή, η ζημιά που θα προκαλούσε μια διαρροή είναι πολύ πιο σημαντική. Θα επηρεάσει την εμπορική και ερασιτεχνική αλιεία, καθώς και τον τουρισμό, γεγονός που θα προκαλέσει στις παράκτιες κοινότητες γιγαντιαίες οικονομικές απώλειες. Ενώ η οικονομία μπορεί τελικά να αποκατασταθεί, η άγρια ζωή δεν μπορεί. Δεδομένων των επιπτώσεων που θα μπορούσε να έχει μια διαρροή, δεν έχουν θεσπιστεί ακόμα αυστηροί για την προστασία του κόλπου. Η αντιμετώπιση των συνεπειών της πετρελαιοκηλίδας Deepwater Horizon κόστισε στην BP 62 δισ. δολάρια ΗΠΑ.
Μετά από μια σειρά διαδηλώσεων σε ολόκληρη τη χώρα, όπου περίπου δέκα χιλιάδες άνθρωποι διαμαρτυρήθηκαν κατά της εξόρυξης ορυκτών καυσίμων σε μια θαλάσσια άγρια περιοχή και την απειλή νομικών ενεργειών, τον Φεβρουάριο του 2020 η Equinor ανακοίνωσε την απόφασή της να αποσυρθεί από το έργο της γεώτρησης βαθέων υδάτων ύψους 200 εκατ. δολαρίων. Μια νίκη για τις περιβαλλοντικές ομάδες καθώς και για τους ντόπιους, ωστόσο, η Malanicheva λέει ότι η απειλή εξακολουθεί να παραμένει. Σχεδόν το ένα τρίτο του πετρελαίου και το ένα τέταρτο του φυσικού αερίου που καταναλώνεται στον κόσμο προέρχονται από υποθαλάσσιες περιοχές, και οι εταιρείες εξακολουθούν να επιδιώκουν νέες τοποθεσίες για ερευνητικές γεωτρήσεις. Η Equinor είναι η τρίτη μεγάλη πετρελαϊκή εταιρεία που εγκαταλείπει τα σχέδιά της για γεώτρηση στο Bight. Πριν από αυτήν ήταν η BP το 2011 και η Chevron – δύο πετρελαϊκοί κολοσσοί που αποχώρησαν μετά από δημόσιες αντιδράσεις. Η BP, η οποία είναι υπεύθυνη για την πετρελαϊκή καταστροφή στον Κόλπο του Μεξικού, ανέφερε στην επίσημη ανακοίνωσή της ότι «η BP είναι ένας μακροπρόθεσμος, σημαντικός επενδυτής στην Αυστραλία […] Αναμένουμε να συνεχίσουμε να εξετάζουμε περαιτέρω ευκαιρίες για επενδύσεις και ανάπτυξη της επιχείρησής μας εδώ».
Παρόλο που τα σχέδια απορρίφθηκαν σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν υπάρχει διεθνής νομοθεσία όταν πρόκειται για ερευνητικές γεωτρήσεις πετρελαίου και ο Μεγάλος Αυστραλιανός Κόλπος εξακολουθεί να είναι προς εκμετάλλευση. «Οι εταιρείες μπορούν να έρθουν στην Αυστραλία, η οποία δεν έχει εθνικά πρότυπα ασφαλείας και να κάνουν ό,τι θέλουν, χωρίς μεγάλη ευθύνη. Από ηθικής άποψης, θα έπρεπε να είναι υπεύθυνες αν συμβεί κάτι, αλλά από τεχνικής άποψης δεν είναι, επειδή πρόκειται για περιοχή άλλης χώρας», λέει η Malanicheva. Δεν υπάρχει μια διεθνής συμφωνία, εκτός από τις κατευθυντήριες γραμμές των σχετικών διατάξεων της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Υπάρχει ελάχιστος συντονισμός ή ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των διαφόρων περιοχών και χωρών που εμπλέκονται στις υπεράκτιες γεωτρήσεις. Η Equinor, πρώην γνωστή ως Statoil, είχε στο παρελθόν σχεδόν καταστροφικά περιστατικά στις υπεράκτιες εργασίες της στη Νορβηγία. Όλες οι διαρροές συνέβησαν από την θαλάσσια εξέδρα της που ονομάζεται Erik Raude. Το 2007, 25.000 βαρέλια (4.000 m3) πετρελαίου διέρρευσαν στη Βόρεια Θάλασσα. Στη συνέχεια, σημειώθηκαν άλλες δύο διαρροές και πτώση επικίνδυνων υλικών στη θάλασσα. Θα ήταν άδικο να πούμε ότι από τότε η εταιρεία δεν έχει κάνει έλεγχο των ζημιών ή δεν έχει αλλάξει την προσέγγισή της με οποιονδήποτε τρόπο. Πριν αποσυρθεί από το Bight, δημοσίευσε ένα σχέδιο περιβαλλοντικού σχεδίου, το οποίο περιέγραφε την αντιμετώπιση των κινδύνων που συνδέονται με το έργο, συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας μιας μεγάλης διαρροής, διακηρύσσοντας όμως ότι «η γεώτρηση μπορεί να γίνει με ασφάλεια».
Με την υποστήριξη της Greenpeace και της The Wilderness Society, το Crude Expectation συζητά το κατά πόσο έχουμε πιθανότητες να μην βασιζόμαστε τόσο πολύ στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, και αν υπάρχει μέλλον με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Παρόλο που η παγκόσμια ενέργεια είναι υπεύθυνη για τα δύο τρίτα των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τα ορυκτά καύσιμα είναι η τελική πηγή του 85% της ενέργειας, η τρέχουσα κατάσταση δείχνει ότι ζούμε μια πετρελαϊκή ύφεση, που πλήττει την παγκόσμια οικονομία.
Η ζήτηση για πετρέλαιο έχει μειωθεί περισσότερο από το ένα πέμπτο και οι τιμές έχουν καταρρεύσει. Οι ανησυχίες σχετικά με την κλιματική αλλαγή έχουν ήδη αναγκάσει πολλούς μεγάλους παίκτες να επανεξετάσουν δαπανηρά ενεργειακά έργα – μεταξύ άλλων, ο καναδικός γίγαντας της εξόρυξης Teck Resources απέσυρε το έργο του για τις άμμους πίσσας ύψους 20 δισ. δολαρίων. Εάν όντως ληφθεί η τολμηρή απόφαση, η ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια, όπως η ηλιακή και η αιολική ενέργεια, θα μπορούσε να αυξηθεί από το πέντε τοις εκατό της προσφοράς σήμερα στο είκοσι πέντε τοις εκατό το 2035 και σχεδόν στο πενήντα τοις εκατό μέχρι το 2050. Η στροφή προς τα ηλεκτρικά οχήματα, οι πιο περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένες εταιρικές πολιτικές, τα σχέδια πράσινων υποδομών που υποστηρίζονται από τους πολιτικούς και η γενική αφύπνιση σχετικά με την κλιματική αλλαγή μπορούν και θα μας φέρουν ένα βήμα πιο κοντά στην εξάλειψη των καταστροφικών ξηρασιών, της πείνας, των πλημμυρών και των μαζικών εκτοπίσεων, καθώς και της πλήρους κλιματικής καταστροφής.
Αποανθρακοποίηση της ενέργειας
Η εκπαίδευση των κοινωνιών με την ανάδειξη των απόψεων των ειδικών και των ενεργειών των νέων είναι ο δρόμος προς τα εμπρός, σύμφωνα με τη Malanicheva και τη συμπαραγωγό της Sara Antonova που εδρεύει στο Λονδίνο. “Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε με την ταινία είναι να αναλύσουμε ένα πολύ περίπλοκο σύστημα σε λίγο πολύ απλές λέξεις με μια μελέτη περίπτωσης του συγκεκριμένου ζητήματος, του Great Australian Bight. Προσπαθούμε να εξηγήσουμε με απλά λόγια τι συμβαίνει και γιατί, έτσι ώστε όταν οι άνθρωποι βγουν έξω για να αναλάβουν ελπίζουμε δράση να είναι εφοδιασμένοι με πληροφορίες. Η κατανόηση του συστήματος είναι ζωτικής σημασίας».
Τονίζει πόσο απαραίτητο είναι να είναι κανείς πολιτικά ενεργός στις μέρες μας, να γνωρίζει τι συμβαίνει στις κυβερνήσεις, τη βιωσιμότητα, είτε στη χώρα του είτε αλλού. “Προσπαθούμε να αποδώσουμε δικαιοσύνη και στις δύο πλευρές της συζήτησης, αλλιώς μπορεί γρήγορα να μετατραπεί σε προπαγάνδα. Δεν αισθάνομαι ότι θέλω να κάνω πλύση εγκεφάλου στους ανθρώπους, να τους βάζω ενοχές ή να τους δείχνω με το δάχτυλο». Παρόλο που τρεις διεθνείς πετρελαϊκοί κολοσσοί εγκατέλειψαν τα σχέδιά τους για γεωτρήσεις στον κόλπο, η κυβέρνηση δεν έχει ακόμη δώσει στην κοινότητα της Νότιας Αυστραλίας βεβαιότητα και μόνιμη προστασία για τον κόλπο της Μεγάλης Αυστραλίας.
Τρεις άλλες εταιρείες έχουν επίσης συμφέροντα σε άδειες εξερεύνησης του Bight: Murphy Oil Corp., Santos Ltd. και Bight Petroleum Corp. Η Equinor κατέχει επίσης άδεια εξερεύνησης στα ανοικτά της Δυτικής Αυστραλίας και δήλωσε ότι θα συνεχίσει άλλες τρέχουσες δραστηριότητες στη χώρα. Η κυβέρνηση παραμένει προσηλωμένη στην ενθάρρυνση της «ασφαλούς» ανάπτυξης των υπεράκτιων πετρελαϊκών πόρων της Αυστραλίας. Η εκπρόσωπος των Πρασίνων για το περιβάλλον και γερουσιαστής της Νότιας Αυστραλίας Σάρα Χάνσον Γιανγκ έχει προτείνει νομοθεσία που θα θέσει το Bight υπό προστασία ως παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά.
