Ο σχεδιασμός ενός μουσείου είναι πάντα μια συναρπαστική αρχιτεκτονική πρόκληση. Τα μουσεία έχουν συχνά τις δικές τους μοναδικές ανάγκες και περιορισμούς – από τα μουσεία τέχνης που χρειάζονται ειδικούς χώρους για τη συντήρηση των έργων, έως τις τεράστιες συλλογές που απαιτούν εκτεταμένους χώρους αρχειοθέτησης, και ακόμη και τα σεβαστά ιδρύματα των οποίων τα υπάρχοντα κτίρια αποτελούν πρόκληση για οποιαδήποτε νέα επέκταση. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα των Μουσείων, επιλέξαμε 10 ξεχωριστά μουσεία που είναι μερικά από τα καλύτερα παραδείγματα αρχιτεκτονικής μουσείων.
Μουσείο Πολιτισμού Παρακάς, Περού, BARCLAY & CROUSSE Architecture
Ένα αρχαιολογικό μουσείο πρέπει να βρει τη λεπτή ισορροπία μεταξύ της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς και της πρόσβασης του κοινού. Ένα μουσείο όπως αυτό του Παρακάς έχει την επιπλέον πρόκληση να ενταχθεί στο τοπίο που ήταν η κοιτίδα αυτής της κουλτούρας, το οποίο σήμερα αποτελεί μέρος του σημαντικότερου βιότοπου και φυσικού τοπίου της περουβιανής παράκτιας ερήμου.
Το μουσείο βρίσκεται πάνω στα ερείπια του προηγούμενου, που καταστράφηκε από σεισμό το 2006. Μια σχισμή διαπερνά αυτόν τον όγκο, διαχωρίζοντας τις λειτουργίες του μουσείου ως εργαστήρια, αίθουσες συσκέψεων και υπηρεσίες αφιερωμένες στη διατήρηση της αρχαιολογικής κληρονομιάς. Η πρόσβαση στους διάφορους χώρους του μουσείου γίνεται μέσω αυτής της «ρωγμής»: ανοιχτοί χώροι που πλαισιώνουν τμήματα του τοπίου και δημιουργούν την απαραίτητη ιδιωτικότητα για να ζήσει κανείς στην απέραντη έρημο.
Μουσείο Λαϊκής Τέχνης της Κινεζικής Ακαδημίας Τεχνών, Kengo Kuma & Associates
Το μουσείο λαϊκής τέχνης βρίσκεται στον χώρο της Κινεζικής Ακαδημίας Τεχνών στο Χανγκζού. Ο χώρος ήταν μια έκταση σε πλαγιά που καλλιεργούσαν τσάι. Το μουσείο συνδυάζει παραδοσιακές τεχνικές με ανακυκλωμένα υλικά, δημιουργώντας μια λεπτή αλλά ισχυρή δομή.
Το έργο του Kengo Kuma ξεχωρίζει για την προσεκτική του προσέγγιση του τοπίου, με την ποιότητα των υλικών και τη δομή να αποτελούν τους βασικούς πυλώνες του σχεδιασμού. Το έργο τιμά τη διττότητα της σύγχρονης κινεζικής κουλτούρας: τις σύγχρονες τεχνικές κατασκευής σε συνάρτηση με την παράδοση και τη χειροτεχνία.
Kunstmuseum Basel, Christ & Gantenbein
Το νέο κτίριο του Kunstmuseum Basel δίνει νέα διάσταση σε μια περίοπτη τοποθεσία στην καρδιά της Βασιλείας. Ως χώρος έκθεσης και διατήρησης έργων τέχνης, αλλά και διοργάνωσης εκδηλώσεων, συμβολίζει τόσο μια νέα αρχή όσο και τη συνέχεια.
Το Kunstmuseum Basel είναι ένα ξεχωριστό μουσείο χάρη στην εντυπωσιακή, υψηλής τεχνολογίας πρόσοψή του. Πρόκειται για ένα μονοχρωματικό αριστούργημα, ένα εξαιρετικό παράδειγμα συνδυασμού υλικών παρόμοιων αποχρώσεων για τη δημιουργία βάθους, σκιάς και υφής.
Miho Museum, Ιαπωνία, I.M. Pei
Tο Μουσείο Miho του I.M. Pei είναι το αριστούργημά του. Μέσω της ένταξής του στον χώρο και της «αρχιτεκτονικής διαδρομής» που το περιβάλλει, το μουσείο δημιουργεί μια σειρά από μοναδικές εμπειρίες και στιγμές, μια σύνθεση του τι πρέπει να είναι η αρχιτεκτονική. Το Μουσείο Miho ήταν ένα κοινό έργο της Ιαπωνίας και των Ηνωμένων Πολιτειών, το οποίο ολοκληρώθηκε από τον αρχιτέκτονα I. M. Pei και την Kibowkan International, Inc. τον Αύγουστο του 1996, σε μια γραφική βουνοπλαγιά σε ένα φυσικό καταφύγιο κοντά στην πόλη Shigaraki, στην επαρχία Shiga της Ιαπωνίας.
Οι λεπτομέρειες του μουσείου αντικατοπτρίζουν την καινοτόμο προσπάθεια του σχεδιαστή να ανοίξει νέους ορίζοντες, όπως η πρωτότυπη εμφάνιση των κεκλιμένων γυάλινων τοίχων που αποτελούνται από χωροδικτυώματα, η ζεστασιά των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν, ειδικά ο ασβεστόλιθος Magny Doré και το έγχρωμο σκυρόδεμα, καθώς και τα συστήματα έκθεσης και φύλαξης των έργων τέχνης υπό τις βέλτιστες συνθήκες. Όταν επισκέφθηκε για πρώτη φορά τον χώρο όπου βρίσκεται σήμερα το μουσείο, συγκινήθηκε και δήλωσε: «Αυτό είναι το Shangri-La». Η ιδέα του βασίστηκε στο κινέζικο παραμύθι «Η κοιλάδα των ανθισμένων ροδακινιών» και την οποία μοιράστηκε με την Mihoko Koyama, ιδρύτρια του Μουσείου Miho, η οποία συμφώνησε αμέσως μαζί του.
Κάποτε ζούσε ένας ψαράς στην Ανατολική Κίνα. Μια μέρα, καθώς κωπηλατούσε σε ένα ορεινό ρυάκι, συνάντησε έναν οπωρώνα με ροδακινιές σε πλήρη άνθιση. Στο τέλος του οπωρώνα, παρατήρησε μια ακτίνα φωτός που προερχόταν από μια μικρή σπηλιά στους πρόποδες ενός βουνού. Μόλις μπήκε μέσα, βρέθηκε σε ένα στενό μονοπάτι, αλλά καθώς προχωρούσε, ξαφνικά μπροστά του άνοιξε μια υπέροχη θέα. Εκεί βρισκόταν το Σάνγκρι-Λα. Το μουσείο είναι η έκφραση αυτής της στιγμής, της στιγμής που το μουσείο εμφανίζεται ξαφνικά μπροστά στα μάτια σου. Είναι σαν σενάριο.
Sonorous Museum, Κοπεγχάγη, CREO ARKITEKTER + ADEPT
Τα μουσεία πρέπει να προσαρμοστούν στη νέα γενιά επισκεπτών. Ποιος καλύτερος τρόπος για να ερμηνεύσουμε αυτές τις ανάγκες από το να σχεδιάσουμε ειδικά διαμορφωμένες διαδραστικές αίθουσες που προσφέρουν μια βιωματική εμπειρία των κλασικών μουσικών οργάνων και του φάσματος των ήχων τους, όλα μέσα στην άνεση των προσεκτικά επιλεγμένων χρωμάτων και μοτίβων των ακουστικών τοίχων; Στο διατηρητέο κτίριο «Radio House» της Κοπεγχάγης, του διάσημου Δανού αρχιτέκτονα Vilhelm Lauritzen, το Εθνικό Μουσείο της Δανίας άνοιξε πρόσφατα ξανά τις πόρτες του για να παρουσιάσει την τεράστια συλλογή ιστορικών μουσικών οργάνων που διαθέτει. Το κομψό νεοκλασικό κτίριο της δεκαετίας του 1950 ανακαινίστηκε εκτενώς, με σεβασμό στο μοναδικό χαρακτήρα των υλικών και των λεπτομερειών του διατηρητέου κτιρίου.
Το Radio House, που περιλαμβάνει το Εθνικό Μουσείο Μουσικής και τους τέσσερις ακουστικούς χώρους «The Sonorous Museum», ανακαινίστηκε με μεγάλο σεβασμό στο αρχικό κτίριο, ακολουθώντας μια κλασική προσέγγιση που διατηρεί τις αρχικές σχεδιαστικές προθέσεις, προσθέτοντας όμως σύγχρονη ζωή και μοντέρνα αισθητική. Ο σχεδιασμός της έκθεσης είναι δομημένος γύρω από τη φυσική κίνηση του επισκέπτη μέσα από την ιστορία της μουσικής – μια κίνηση που επικοινωνείται με μια λεπτή ισορροπία μεταξύ των εκθεμάτων και των οργάνων, των γραφικών απεικονίσεων και των σταθμών ακρόασης που αλληλεπιδρούν με τον επισκέπτη του μουσείου. Ο σχεδιασμός εναλλάσσεται μεταξύ γυάλινων προθηκών που κάνουν τα όργανα να φαίνονται σαν να αιωρούνται στον αέρα και ανοιχτών προθηκών που παρουσιάζουν μεγαλύτερα όργανα.
Το «Sonorous Museum» αποτελείται από τέσσερα στούντιο με ρυθμιζόμενο ήχο, ακουστικά προσαρμοσμένα σε μια συγκεκριμένη ομάδα οργάνων: έγχορδα, χάλκινα, κρουστά και μικτά όργανα. Οι τέσσερις χώροι έχουν σχεδιαστεί ως διαδραστικές αίθουσες διδασκαλίας, προκειμένου να προσφέρουν στους μαθητές που επισκέπτονται το μουσείο μια βιωματική εμπειρία των κλασικών μουσικών οργάνων και του ηχητικού τους φάσματος.
Corning Museum of Glass, Νέα Υόρκη, Thomas Phifer and Partners
Καθώς το φυσικό φως διεισδύει από τα απίστευτα λεπτά δομικά δοκάρια από σκυρόδεμα, οι τοίχοι και τα δάπεδα φαίνονται να διαλύονται, αφήνοντας το τέλειο φόντο για τη συλλογή του μουσείου με τα εντυπωσιακά και εκπληκτικά σύγχρονα έργα τέχνης από γυαλί.Η επέκταση της βόρειας πτέρυγας του Μουσείου Γυαλιού Corning προσφέρει 9.290 τετραγωνικά μέτρα νέου χώρου, συμπεριλαμβανομένων ευρύχωρων φωτεινών γκαλερί για τη συλλογή σύγχρονων έργων από γυαλί, καθώς και μία από τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις στον κόσμο για επιδείξεις φυσητού γυαλιού και ζωντανές συνεδρίες σχεδιασμού γυαλιού.
Το νέο κτίριο της γκαλερί, που θα είναι ο μεγαλύτερος χώρος αφιερωμένος στην παρουσίαση της σύγχρονης τέχνης σε γυαλί, διαθέτει φεγγίτες με ένα εξελιγμένο σύστημα φιλτραρίσματος του φωτός που είναι ενσωματωμένο στις δομικές δοκούς της οροφής. Στο εσωτερικό, τα έργα τέχνης θα εκτίθενται σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητα από τους καμπύλους τοίχους από γύψο, ενθαρρύνοντας την κυκλοφορία και επιτρέποντας την ενατένιση των μεγαλύτερων έργων σε γυαλί. Η εμπειρία της γκαλερί υπογραμμίζεται από ένα παράθυρο μήκους 150 ποδιών που προσφέρει θέα στον καταπράσινο χώρο του campus και επαναπροσανατολίζει τον επισκέπτη προς το ευρύτερο τοπίο. Το έργο διαθέτει εξωτερικούς χώρους συγκέντρωσης για το κοινό, συμπεριλαμβανομένου ενός καταπράσινου χώρου ενός στρεμμάτων που θα προσφέρει θέα στη φωτεινή νέα γκαλερί και στους χώρους κατασκευής γυαλιού.
Smithsonian Εθνικό Μουσείο Αφροαμερικανικής Ιστορίας και Πολιτισμού, Ουάσιγκτον
Είναι, τουλάχιστον από πολιτιστική άποψη, ένα από τα πιο σημαντικά κτίρια των ΗΠΑ του 20ού αιώνα. Ο σχεδιασμός των Freelon Adjaye Bond / SmithGroup JJR ανταποκρίνεται σε αυτή την πρόκληση, λειτουργώντας εντός των περιορισμών που θέτει το περιβάλλον, ενώ παράλληλα χρησιμοποιεί το περιεχόμενο του κτιρίου ως έμπνευση για έναν πραγματικά μοναδικό και αναζωογονητικό σχεδιασμό. Βρίσκεται στο Washington Monument και διατηρεί ένα διακριτικό προφίλ στο τοπίο – περισσότερο από το μισό είναι υπόγειο – με πέντε ορόφους πάνω από το έδαφος. Η στέγη βασίζεται σε στοιχεία του Washington Monument, ταιριάζοντας απόλυτα με τη γωνία 17 μοιρών της κορυφής, ενώ το μέγεθος και το μοτίβο των πάνελ έχουν σχεδιαστεί με βάση τις πέτρες του μνημείου.
Όλο το κτίριο είναι τυλιγμένο σε ένα διακοσμητικό πλέγμα από μπρούντζο που αποτελεί ιστορική αναφορά στην αφροαμερικανική χειροτεχνία. Η πυκνότητα του μοτίβου μπορεί να ρυθμιστεί για τον έλεγχο της ποσότητας του ηλιακού φωτός και της διαφάνειας στο εσωτερικό. Η νότια είσοδος αποτελείται από τη βεράντα και ένα κεντρικό υδάτινο στοιχείο. Η βεράντα, που αποτελεί επέκταση του κτιρίου προς το τοπίο, δημιουργεί έναν εξωτερικό χώρο που γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού. Μέσα στο κτίριο, οι επισκέπτες περπατάνε σε ένα ιστορικό και συναισθηματικό ταξίδι, που χαρακτηρίζεται από τεράστιους χώρους χωρίς κολόνες, μια εντυπωσιακή εισροή φυσικού φωτός και μια ποικιλία υλικών που περιλαμβάνει προκατασκευασμένο σκυρόδεμα, ξύλο και ένα γυάλινο περίβλημα που βρίσκεται μέσα στο μπρούτζινο πλέγμα. Στο υπόγειο, η ατμόσφαιρα είναι στοχαστική και μνημειώδης, χάρη στην ιστορική γκαλερί τριπλού ύψους και συμβολίζεται από τον χώρο μνήμης που φέρνει το φως που διαχέεται από έναν καταρράκτη νερού. Ανεβαίνοντας, η θέα γίνεται κεντρική, καθώς ο επισκέπτης περιφέρεται κατά μήκος της κορώνας με απαράμιλλη πανοραμική θέα στα μνημεία της Ουάσινγκτον.
Arts Centre – Casa Das Mudas, Μαδέϊρα, Πορτογαλία, Paulo David
Τόσο ο όγκος όσο και τα υλικά φαίνεται να υποδηλώνουν ότι το κτίριο ενσωματώνει και αναδεικνύει τη φύση. Η προσεκτική του τοποθέτηση στην κορυφή του λόφου πάνω από τη θάλασσα προσδίδει στο κτίριο μια ανεπιτήδευτη ποιότητα, λειτουργώντας ως το ίδιο το τοπίο. Οι αρχιτέκτονες φαίνεται να έχουν μάθει από τον Siza πώς να ανοίγουν δραματικά τη θέα, δημιουργώντας εντυπωσιακά πλαίσια για το τοπίο.
Η Φουνσάλ η περιοχή όπου χτίστηκε το Κέντρο Τεχνών χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ψηλά βουνά, με την αστική περιοχή να βρίσκεται στην πιο βαθιά κοιλάδα. Χτισμένο στην κορυφή ενός από αυτά τα βουνά, που καταλήγει απότομα στη θάλασσα, το κτίριο φαίνεται να αποδέχεται την «ορεινή μάζα», λειτουργώντας ως τοπογραφία. Η εσωτερικότητα και η πολυπλοκότητά του αποκαλύπτονται μόνο όταν βρίσκεται κανείς κοντά στο κτίριο.
MAAT, Πορτογαλία
Το μουσείο MAAT βρίσκεται στις όχθες του Τάγου, στην περιοχή Μπελέμ, από όπου ξεκίνησαν οι μεγάλοι Πορτογάλοι εξερευνητές. Το MAAT σχεδιάστηκε από την αγγλίδα αρχιτέκτονα Amanda Levete με τις φουτουριστικές γραμμές για τις οποίες είναι γνωστή. Βρίσκεται στην όχθη του ποταμού Τάγου και το έργο εκτείνεται κατά μήκος του χώρου σαν ένα πλάσμα με κεραμικά λέπια, παραπέμποντας στην πορτογαλική παράδοση και ταυτόχρονα ξεφεύγοντας από τα συνηθισμένα τυπικά πρότυπα της πορτογαλικής σχολής. Η πληθώρα των τεχνολογιών που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή του επιτρέπει την ευελιξία και τις καινοτόμες συνθέσεις των εκθεσιακών χώρων.
Το έργο προσαρμόζεται στο περιβάλλον με λεπτό και διακριτικό τρόπο, επανασυνδέοντας τον ποταμό με την πόλη. Προτείνοντας μια νέα σχέση με τον ποταμό και τον ευρύτερο κόσμο, το μουσείο εξερευνά τη σύγκλιση της σύγχρονης τέχνης, της αρχιτεκτονικής και της τεχνολογίας. Συνδυάζοντας τη δομή με το τοπίο, το μουσείο έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να περπατούν πάνω, κάτω και μέσα από το κτίριο που βρίσκεται κάτω από μια τοξοειδή αψίδα, μία από τις παλαιότερες μορφές της δυτικής αρχιτεκτονικής.
The Broad Museum, Λος Άντζελες, Diller Scofidio + Renfro
Ο σχεδιασμός του Diller Scofidio + Renfro για το Broad βασίστηκε σε δύο βασικές ιδέες: πρώτον, την πολύ δημοφιλή ιδέα του «πέπλου και του θόλου», που καθόρισε τη διάταξη και τη δομή του έργου, και δεύτερον, την ιδέα της εμπειρίας του επισκέπτη, που κορυφώνεται στην κύρια διαδρομή του κτιρίου, η οποία οδηγεί με μια κυλιόμενη σκάλα στον εκθεσιακό όροφο και στη συνέχεια κατεβαίνει με μια σειρά από σκάλες, όπου το κοινό μπορεί να δει το αρχείο του μουσείου. Η έμφαση σε μια απλή λογική και στην εμπειρία του επισκέπτη έχει καταστήσει το Broad ένα από τα πιο δημοφιλή μουσεία του Λος Άντζελες.
Το μουσείο φιλοξενεί σχεδόν 2.000 έργα τέχνης του The Broad Art Foundation και τις προσωπικές συλλογές των Broads, οι οποίες συγκαταλέγονται μεταξύ των πιο σημαντικών συλλογών μεταπολεμικής και σύγχρονης τέχνης παγκοσμίως. Με το καινοτόμο concept «veil-and-vault» (πέπλο και θόλος), το κτίριο 120.000 τετραγωνικών ποδιών διαθέτει δύο ορόφους εκθεσιακού χώρου για την παρουσίαση των ολοκληρωμένων συλλογών του Μουσείου Broad και είναι η έδρα της παγκόσμιας δανειστικής βιβλιοθήκης του The Broad Art Foundation. Με σταθμούς φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων, χώρους στάθμευσης ποδηλάτων, υδρορροές στην οροφή που οδηγούν σε κήπους στο επίπεδο του δρόμου και φιλτράρουν τα όμβρια ύδατα, υδραυλικά εξαρτήματα υψηλής απόδοσης που συμβάλλουν στη μείωση της κατανάλωσης νερού κατά 40% και εύκολη πρόσβαση στα μέσα μαζικής μεταφοράς, το The Broad έχει καταταχθεί στην κορυφή των μουσείων που συμβάλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με την εξοικονόμηση ενέργεια, μέσω σωστής διαχείρισης και εφαρμογής κατάλληλων των κατάλληλων τεχνολογιών
