Κάποτε θεωρούταν ισορροπία μεταξύ γενετικής κληρονομικότητας και τρόπου ζωής, ενώ σήμερα θεωρείται αγώνας για προνόμια που επιτρέπουν την έγκαιρη διάγνωση, την αναστολή των διαδικασιών και την αναστροφή των βλαβών. Και όλα αυτά με υψηλό κόστος. Ας το ξεκαθαρίσουμε. Το να είσαι γέρος σίγουρα δεν είναι σύμβολο κοινωνικής θέσης. Ζούμε σε μια κοινωνία όπου η αξία των πάντων πέφτει κατακόρυφα μετά τα 50, αλλά όπου, παραδόξως, ο αγώνας για την επέκταση των ορίων της ζωής με την προσπάθεια αναστροφής της βιολογικής γήρανσης έχει γίνει η τελευταία θρησκεία. Το όνομά της, μακροζωία. Οι οπαδοί της έχουν όλα όσα χρειάζονται για να καλλιεργήσουν ένα νέο δόγμα: 120-150, ο αριθμός των ετών που, σύμφωνα με διάφορες μελέτες, η τελευταία εκ των οποίων δημοσιεύθηκε στο Nature, σηματοδοτεί τα όρια της ανθρώπινης ζωής. Μία ιδεολογία. Η φιλοσοφία Don’t Die, που ιδρύθηκε από τον βιοχάκερ Bryan Johnson με την φιλοδοξία να γίνει «η πιο επιρροή ιδεολογία στον κόσμο μέχρι το 2027». Έναν κοινό εχθρό. Τον θάνατο, «τη μόνη αιτία ικανή να ενώσει όλη την ανθρωπότητα» (επίσης λόγια του Johnson). Ο μεσσίας τους, που θα μπορούσε να είναι ο ίδιος ο Johnson, αλλά και ο γενετιστής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ David Sinclair ή ακόμα και ο τεχνοκαπιταλιστής Peter Thiel. Κάθε ένας από αυτούς ακολουθείται από τους πιστούς του, μια ελίτ πρόθυμη να θυσιαστεί και να γίνει πειραματόζωο για όλες τις νέες διαδικασίες.
Για αυτή τη νέα θρησκεία απαιτείται επίσης μια Βίβλος ή ένα θεωρητικό πλαίσιο. Το 2024, δημοσιεύτηκαν σχεδόν 6.000 άρθρα για τη μακροζωία στο PubMed, πέντε φορές περισσότερα από ό,τι πριν από δύο δεκαετίες. Και τέλος, χρειάζεται μια τεχνολογία που παράγει μετρήσεις και αναλύσεις για σχεδόν τα πάντα, χωρίς σχεδόν κανείς να αμφισβητεί την ακρίβειά της. Οι λάτρεις της μακροζωίας υποβάλλονται με φόβο σε μαγνητική τομογραφία ολόκληρου του σώματος, όπως οι πρώτοι Χριστιανοί γονάτιζαν μπροστά στο σταυρό. Η διαφορά είναι ότι η νέα πίστη είναι σημαντικά πιο ακριβή. Η επιθυμία για αιώνια ζωή είναι τόσο παλιά όσο και η ανθρωπότητα.
Μια έκθεση των συμβουλευτικών εταιρειών The Future Laboratory και Together Group ανέλυσε πώς η μακροζωία και η πολυτέλεια έχουν γίνει ένα δίδυμο. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι το πρώτο βήμα ήταν η δημιουργία της επιθυμίας για μακροζωία και, για να επιτευχθεί αυτό, έπρεπε να γίνει ένα δημοφιλές concept. Σε αυτή τη φάση, σύμφωνα με τους ειδικούς, δύο ντοκιμαντέρ του Netflix ήταν καθοριστικά: Don’t Die: The Man Who Wants to Live Forever, που έκανε δημοφιλή τον βιοχάκερ Brian Johnson, και Live to 100: Secrets of the Blue Zones, που παρουσίαζε τις πέντε περιοχές του κόσμου με τον μεγαλύτερο ηλικιακό μέσο όρο. Αυτά τα προϊόντα κάλυπταν και τις δύο προσεγγίσεις του θέματος: τη φουτουριστική και δυστοπική, και αυτή που προτείνει την επιστροφή σε μια απλή ζωή με καλή διατροφή, άσκηση και ποιοτικές κοινωνικές σχέσεις.
Ο ελεγχόμενος ανταγωνιστικός άνθρωπος, που μετρά κάθε ένα από τα ζωτικά του σημεία και βασίζεται πάνω απ’ όλα στην τεχνολογία, γοητεύεται περισσότερο από την ιδέα να παρακάμψει το πεπρωμένο της φύσης με ενέσεις βιταμινών και μεταγγίσεις πλάσματος. Η εφημερίδα Financial Times αναφέρει ότι στα χρηματοοικονομικά κέντρα του Λονδίνου και της Νέας Υόρκης, οι άνθρωποι δεν καυχιούνται πλέον για το πόσο απασχολημένοι είναι ή για τα μίλια που έχουν συγκεντρώσει σε διάφορες αεροπορικές εταιρείες, αλλά για τις οκτώ ώρες ύπνου που έχουν καταγράψει με το δαχτυλίδι Oura ή για τον αριθμό των λεπτών που έχουν αντέξει κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας κρυοθεραπείας. Η έκθεση του Future Laboratory υποστηρίζει ότι εδραιώνεται η ιδέα ότι η καλύτερη επένδυση είναι στον εαυτό μας και στην ποιότητα ζωής μας. Αυτό μετατρέπει τις διαδικασίες που σχετίζονται με τη μακροζωία σε σύμβολο κοινωνικού κύρους, αναφέρει το έγγραφο. Η εταιρεία συμβούλων εντοπίζει «ένα νέο πρότυπο μετασχηματιστικής πολυτέλειας» που θα εξηγούσε γιατί πολλές μάρκες αλλάζουν τη λέξη «ευεξία» σε «μακροζωία», ακόμη και στα ονόματά τους. Αυτό που κάποτε ήταν κλινική ευεξίας ή καταφύγιο ευεξίας είναι τώρα θέρετρο μακροζωίας. Περνάμε από την ευεξία, μια τακτική για εφήμερη απόλαυση χωρίς πρακτικά καμία προστιθέμενη αξία, σε μια μακροπρόθεσμη εξατομικευμένη στρατηγική υγείας.
Η τελευταία έκθεση Future of Wellness της συμβουλευτικής εταιρείας McKinsey υπογραμμίζει ότι για το 60% των ανθρώπων, η καλή γήρανση είναι «κορυφαία προτεραιότητα», ανεξάρτητα από τις θεραπείες που μπορούν να αντέξουν οικονομικά. Στην έρευνα της, το 70% των καταναλωτών στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο και το 85% των καταναλωτών στην Κίνα δήλωσαν ότι το 2024 αγόρασαν περισσότερα προϊόντα από την κατηγορία της υγιούς γήρανσης σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Η McKinsey επισημαίνει επίσης ότι οι πελάτες στην παγκόσμια αγορά ευεξίας, η αξία της οποίας ανέρχεται σε δύο τρισεκατομμύρια δολάρια και η οποία, περιέργως, κυριαρχείται περισσότερο από τους millennials και τη Γενιά Z παρά από τους boomers, αναζητούν θεραπείες που υποστηρίζονται από επιστημονικά στοιχεία, τα αποτελέσματα των οποίων μπορούν να επαληθευτούν σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Οι επικριτές λένε ότι υπάρχει υπερβολική ανησυχία για την ηγετική θέση στην αγορά, και αυτό σημαίνει ότι η αποτελεσματικότητα πολλών θεραπειών και μηχανημάτων υποστηρίζεται μόνο από τις μελέτες που διεξάγουν οι κατασκευαστές τους. Οι δηλώσεις του Joel Huizenga, CEO της Egaceutical, μιας νεοφυούς επιχείρησης που έχει δημιουργήσει ένα ποτό με βάση το νερό που ισχυρίζεται ότι αντιστρέφει τη γήρανση των κυττάρων, είναι παραδειγματικές από αυτή την άποψη. «Δεν δουλεύουμε με ποντίκια, δουλεύουμε με δισεκατομμυριούχους», δήλωσε στην αμερικανική έκδοση του Vanity Fair, καυχιέται για την εξαιρετικά πλούσια και αφοσιωμένη πελατεία του, σαν αυτό να δικαιολογούσε την απουσία καλά σχεδιασμένων μελετών σε αντιπροσωπευτικό αριθμό ατόμων.
Ο Timothy Caulfield, καθηγητής στο Ινστιτούτο Υγειονομικού Δικαίου του Πανεπιστημίου της Αλμπέρτα στον Καναδά, ερευνά εδώ και αρκετά χρόνια την εξέλιξη της παραπληροφόρησης στον τομέα της υγείας. Στην έρευνά του, έχει παρατηρήσει «μια πολιτισμική αλλαγή» στην προσέγγιση της υγείας, και ιδιαίτερα της μακροζωίας. «Αλλά νομίζω ότι είναι το ίδιο παλιό θέμα, συσκευασμένο σε ένα νέο concept». Ο Caulfield αναφέρει μια πρακτική biohacking που είναι δημοφιλής στο TikTok, το cold plunge (βύθιση για αρκετά λεπτά σε μια μπανιέρα γεμάτη με παγάκια). «Είναι μια ακραία πρακτική που, σύμφωνα με ορισμένες προκαταρκτικές μελέτες, μπορεί να επηρεάσει το ανοσοποιητικό σύστημα, αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι παρατείνει τη ζωή. Οι άνθρωποι το κάνουν, νιώθουν αναζωογονημένοι, αλλά η υπόσχεση για βιολογική αλλαγή δεν έχει αποδειχθεί», εξηγεί. Ο Caulfield επισημαίνει ότι η έκρηξη της μακροζωίας είναι «πολύ αρρενωπή» και τονίζει την άνοδο των influencer μακροζωίας, μιας φιγούρας που ευδοκιμεί στο TikTok, αλλά και γράφει βιβλία, θεωρητικά για να βοηθήσει τους ανθρώπους να ζήσουν περισσότερο. «Στην πραγματικότητα, πουλάνε κάτι άλλο: υπόσχονται προσωπική και επαγγελματική επιτυχία, καλοσχηματισμένους κοιλιακούς και ενεργό σεξουαλική ζωή. Όλα αυτά εμπίπτουν στην έννοια της βελτιστοποίησης της ζωής, μια εμμονή για πολλούς ανθρώπους, αλλά χωρίς άμεση σχέση με τη μακροζωία, αλλά μάλλον με την κοινωνική πίεση, που είναι απλώς ένα άλλο εργαλείο μάρκετινγκ».
Οι επίδοξοι biohackers δεν έχουν εύκολη ζωή όταν πρόκειται να αντιμετωπίσουν ένα από τα προβλήματα του κλάδου: τη σύγκρουση μεταξύ πολλών αντιφατικών θεωριών. Η έρευνα του Ιταλού γεροντολόγου Luigi Ferrucci υποδηλώνει ότι το κλειδί για μια μακρύτερη ζωή βρίσκεται στα μιτοχόνδρια, το ενεργειακό απόθεμα των κυττάρων. Ο Καναδός ερευνητής Peter Attia υποστηρίζει ότι οι μύες είναι το όργανο της μακροζωίας. Ο Θιβετιανός βουδιστής δάσκαλος Tenzin Wangyal Rinpoche ενθαρρύνει τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν το γυμναστήριο και την υγιεινή διατροφή για να επικεντρωθούν στο μόνο πράγμα που έχει σημασία: να κοιμούνται οκτώ ώρες την ημέρα.
Και παρόλο που δεν είναι γνωστό ποια από αυτές τις στρατηγικές είναι το κλειδί για την παράταση της ζωής, επιστήμονες από τα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Χάρβαρντ έχουν υπολογίσει ακριβώς πόσο θα άξιζε αυτή η επιστημονική ανακάλυψη. Σύμφωνα με τη μελέτη, που δημοσιεύθηκε το 2021, μια ανακάλυψη που θα μπορούσε να παρατείνει το προσδόκιμο ζωής κατά μια δεκαετία θα άξιζε 367 τρισεκατομμύρια δολάρια. Και, όπως λέει ο καθηγητής Caulfield, τη μέρα που θα συμβεί, θα το μάθουμε.
