Το καλοκαίρι του 2018, ο κόσμος έχασε τον Άντονι Μπουρντέν, έναν άνθρωπο που έδειξε όπως κανένας άλλος ότι το φαγητό όχι μόνο ενώνει αλλά είναι και πολιτική. Επτά χρόνια αργότερα, οι θαυμαστές του εξακολουθούν να γράφουν κάτω από τις φωτογραφίες του διάσημου σεφ στο Instagram. Τώρα, το ανεξάρτητο κινηματογραφικό στούντιο A24 ετοιμάζει τη βιογραφική ταινία, «Tony», που αφηγείται την ιστορία της ζωής του Μπουρντέν πριν γίνει γνωστός, και αναμένεται να κυκλοφορήσει το 2026. Ο θάνατος του Μπουρντέν συγκλόνισε τον κόσμο το 2018, αλλά ο «Elvis των κακών σεφ» παραμένει αξέχαστος. Ο μύθος του ζει στα κοινωνικά μέσα μεταξύ viral tweets, όπως «στα κορίτσια δεν λείπουν οι πρώην τους, τους λείπει ο Άντονι Μπουρντέν», βίντεο-αφιερώματα του γοητευτικού άνδρα ύψους 1,93 μ. με το «White Ferrari» του Frank Ocean ή το «Crush» της Ethel Cain και συνεχώς νέα σχόλια. Είναι σαφές ότι ο Μπουρντέν ήταν κάτι περισσότερο από ένας διάσημος σεφ. Ήταν επαναστάτης, αφηγητής, πολιτικός σχολιαστής, αντικειμενικός παρατηρητής και για πολλούς, ο πρώτος που παρουσίασε με σεβασμό τις κουλτούρες της Μιανμάρ, του Κονγκό ή της Δυτικής Όχθης. Χάρη στο «Tony», αυτός ο κόσμος είναι πλέον προσβάσιμος και σε νέους θαυμαστές.
Τι γνωρίζουμε για την ταινία
Ο νεοφερμένος Dominic Sessa υποδύεται τον κινηματογραφικό Μπουρντέν. Δίπλα στον 22χρονο βρίσκεται ο υποψήφιος για Όσκαρ ηθοποιός Αντόνιο Μπαντέρας σε έναν ρόλο που δεν έχει ακόμη αποκαλυφθεί. Τα γυρίσματα, στα οποία συμμετείχαν και επαγγελματίες σεφ, πραγματοποιήθηκαν από τον Μάιο έως τον Ιούλιο του 2025. Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η ζωή του Μπουρντέν γίνεται ταινία. Το 2021 είχε παρουσιαστεί ένα ντοκιμαντέρ για τον «πανκ ρόκερ των γκουρμέ». Ο σκηνοθέτης Μόργκαν Νέβιλ γύρισε το ντοκιμαντέρ «Roadrunner» (πήρε το όνομά του από το τραγούδι των Modern Lovers, ενός από τα αγαπημένα συγκροτήματα του Μπουρντέν) και πήρε συνεντεύξεις από τον στενό κύκλο του Άντονι για να κάνει πιο προσιτό τον άντρα με το δερμάτινο μπουφάν και τα βαθιά θλιμμένα μάτια. Σχολιάζοντας την κληρονομιά του Μπουρντέν, ο Νέβιλ είπε τότε: «Ο Άντονι πιθανώς έκανε περισσότερα για να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε ο ένας τον άλλον από οποιονδήποτε άλλο στην ιστορία της τηλεόρασης. Αγγίξε τους ανθρώπους όχι για τις αδυναμίες του, αλλά εξαιτίας αυτών.» Τοντοκιμαντέρ πήρε πολλές θετικές κριτικές, αλλά και αρνητικές, επειδή ο Νέβιλ δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει τεχνητή νοημοσύνη για να αναπαράγει τη φωνή του Μπουρντέν.
Η νέα ταινία μεγάλου μήκους παρουσιάζει τον νεαρό, ακόμα άγνωστο Μπουρντέν το καλοκαίρι του 1976. Δύο χρόνια πριν ξεκινήσει την εκπαίδευσή του στο Culinary Institute of America, ο γιος Εβραίων-Καθολικών γονιών δούλευε σε ένα εστιατόριο στο Provincetown της Μασαχουσέτης. Εκεί ο Μπουρντέν βίωσε μια καθοριστική στιγμή: σε έναν γάμο, είδε τη νύφη να το σκάει κρυφά με τον σεφ και τότε αποφάσισε: «Θέλω να γίνω σεφ». Από τότε, ο Τόνι ξεκίνησε να κάνει το κέφι του στις κουζίνες της πόλης, μέχρι που έγραψε το «Kitchen Confidential» (εμπνευσμένο από το «Down and Out in Paris and London» του George Orwell), ένα γαστρονομικό μπεστ σέλερ που ανέτρεψε την βιομηχανία. Σε αυτό, ο άνθρωπος που αργότερα θα έτρωγε σούπα με νουντλς μαζί με τον Μπαράκ Ομπάμα στο Βιετνάμ, δίνει μια εικόνα από τα παρασκήνια των αμερικανικών κουζινών. Ένα μείγμα χιούμορ, κριτικής της βιομηχανίας και δήλωσης αγάπης. Ακολούθησαν τηλεοπτικές επιτυχίες όπως το «No Reservations» και το «Parts Unknown», που έδωσαν φωνή σε σεφ από το Central Market στην Πνομ Πενχ έως κουζίνες με αστέρια Michelin στο Τόκιο. Το δόγμα του Μπουρντέν: «Πάνω απ’ όλα, μην είσαι σνομπ».
Συνολικά, ο Μπουρντέν ταξίδεψε σε σχεδόν 100 χώρες και γύρισε 248 επεισόδια. Η αρχική του πρόταση για την πρώτη σειρά ήταν απλή: «Ταξιδεύω στον κόσμο, τρώω πολλά πράγματα και βασικά κάνω ό,τι θέλω». Ενσωμάτωσε την αγάπη του για τον πολιτισμό που του είχε εμφυσήσει η οικογένειά του από μικρή ηλικία – ο πατέρας του ήταν μάνατζερ μουσικής, η μητέρα του δημοσιογράφος της New York Times. Το επεισόδιο στο Μπουένος Άιρες ήταν μια αναφορά στην ταινία «Happy Together» του σκηνοθέτη Wong Kar-wai από το Χονγκ Κονγκ, ενώ οι ασπρόμαυρες σκηνές στο επεισόδιο στη Ρώμη θυμίζουν επανειλημμένα το στυλ του Ιταλού σκηνοθέτη Federico Fellini.
Ο Μπουρντέν φορούσε ένα μικρόφωνο στο πέτο του κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, το οποίο ηχογραφούσε όλους τους καθημερινούς ήχους («Θέλουμε να γνωρίζετε πώς ακούγεται ένας τόπος – όχι μόνο πώς φαίνεται»). Ταυτόχρονα, ο Τόνι ήταν συνειδητοποιημένος για το παράδοξο της αποστολής του: ανακάλυπτε τα καλύτερα μέρη, αλλά ταυτόχρονα διαπίστωνε ότι τα κατέστρεφε μετατρέποντάς τα σε τουριστικούς προορισμούς. Ο κριτικός εστιατορίων Άλαν Ρίτσμαν είπε για τον Μπουρντέν: «Δεν γνωρίζω κανέναν που να είναι πιο σύγχρονος του αιώνα μας από αυτόν. Ο τρόπος που συμπεριφέρεται, ο τρόπος που μιλάει, η τρέλα του, η χυδαιότητά του».
«Τα ταξίδια δεν είναι πάντα όμορφα, μπορεί να σου σπάσουν την καρδιά. Το ταξίδι σε αλλάζει, πρέπει να σε αλλάξει. Παίρνεις κάτι μαζί σου. Ελπίζω να αφήνεις κάτι καλό πίσω σου»
Άντονι Μπουρντέν, 1956-2018
Ένας ευαίσθητος άνθρωπος με οργή στην καρδιά
Ο Άντονι δεν δίσταζε να κάνει πολιτικές δηλώσεις. Η αναμέτρησή του με τον Χένρι Κίσινγκερ στο βιβλίο του «A Cook’s Tour» (2001) είναι διάσημη: «Όποιος έχει πάει στην Καμπότζη θέλει να χτυπήσει τον Κίσινγκερ μέχρι θανάτου με τα ίδια του τα χέρια». Το 2018, αναδημοσίευσε το απόσπασμα και πρόσθεσε: «Μετανιώνω για πολλά πράγματα που έχω πει. Όχι για αυτό». Η αφορμή ήταν ο ρόλος του πρώην υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ στον μυστικό βομβαρδισμό της ουδέτερης χώρας κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ, στον οποίο, σύμφωνα με τον ιστορικό Μπεν Κίρναν, ιδρυτικό διευθυντή του Προγράμματος Μελετών Γενοκτονίας στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, εκτιμάται ότι έχασαν τη ζωή τους 50.000 έως 150.000 άμαχοι. Άλλοι εκτιμούν ότι τα θύματα ξεπέρασαν τις 500.000.
Σε μια συνέντευξη για μια βράβευση του Μπουρντέν, ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Πάτρικ Ράντεν Κίφ υπενθύμισε στον Μπουρντέν ότι συχνά καταδίκαζε κατηγορηματικά ανθρώπους, αλλά αργότερα δειπνούσε μαζί τους, όπως με τον διάσημο σεφ Εμερίλ Λαγκάσε. Η ξερή απάντηση του Μπουρντέν: «Ο Εμερίλ δεν βομβάρδισε την Καμπότζη». Στο ίδιο άρθρο, ο Κιφ περιγράφει τον κλασικά εκπαιδευμένο σεφ ως «Απόλλωνα μεταμφιεσμένο σε Διόνυσο» – έναν άνθρωπο των αισθήσεων με τη μορφή ενός ηδονιστή. Ο Μπουρντέν ήταν ευάλωτος και ταυτόχρονα ασυμβίβαστος, κάποιος που πραγματικά εμπλεκόταν σε κάθε συζήτηση και παρέμενε αξέχαστος για αυτόν ακριβώς τον λόγο.
Εξαρτήσεις και δαίμονες
Πίσω από τη γοητεία κρυβόταν μια ταραγμένη ψυχή. Ο Μπουρντέν μιλούσε ανοιχτά για την κατάθλιψη, τις διπολικές διαταραχές, το άγχος, την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και την εξάρτηση από ναρκωτικά: ηρωίνη, κρακ, κοκαΐνη. Στην νεκρολογία που έγραψε ο Κιφ, ο δημοσιογράφος θυμάται πώς ο Μπουρντέν του είπε ότι είχε σκόπιμα ρίξει τον εαυτό του στον εθισμό όταν ήταν νέος. Ο λόγος που σταμάτησε την εξάρτηση από τα ναρκωτικά; Mισούσε να εξαρτάται από την ευσπλαχνία των άλλων. Ήταν επίσης ματαιόδοξος και «δεν άντεχε πια αυτό που έβλεπε στον καθρέφτη». Ο Μπουρντέν κατάφερε να σταματήσει τα ναρκωτικά χωρίς αποτοξίνωση και στη συνέχεια εργάστηκε μανιωδώς. Συνέχισε όμως να πίνει.
Οι φίλοι του Tony τον περιέγραφαν ως άνθρωπο με όρεξη για δουλειά, που πάντα αναζητούσε κάτι που δεν μπορούσε να κρατήσει. Ο Κιφ υποθέτει ότι αυτή η ανησυχία του ήταν ίσως λιγότερο μια δίψα για περιπέτεια και περισσότερο μια απόδραση από τους εσωτερικούς του δαίμονες. Οποιαδήποτε ιδέα για να γράψει ένα ελαφρύ πορτρέτο ενός άνδρα με την ιδανική δουλειά γρήγορα επισκιάστηκε από τη συνειδητοποίηση ότι ο Μπουρντέν δεν ήταν ποτέ πραγματικά ικανοποιημένος. Για τον διάσημο τηλεοπτικό παρουσιαστή, η γαστρονομία ήταν «η επιστήμη του πόνου», όπως έγραψε στο δοκίμιο του στο New Yorker «Μην φάτε πριν διαβάσετε αυτό». Επίσης σε αυτό το κείμενο, που αργότερα θα γινόταν το «Kitchen Confidential»: μια σημείωση για το γιατί δεν πρέπει να παραγγέλνετε ψάρι τις Δευτέρες και μια λεπτομερής εκτόνωση για το brunch.
Παράξενοι φόβοι και μεγάλα σχέδια
Το 2016, ο πρώην σεφ της Brasserie Les Halles στη Νέα Υόρκη αποκάλυψε σε μια συνέντευξη με τον παρουσιαστή της εκπομπής Conan O’Brien ότι έχει «απίστευτο φόβο για ότι είναι ελβετικό ή μπορεί να έχει σχέση με την Ελβετία». Τα πανοράματα των Άλπεων, τα ρολόγια με τον κούκο, το τυρί με τρύπες – αλλά ειδικά τα τραγούδια γιόντελ του προκαλούσε ανατριχίλα ανατριχίλα: «Το νιώθεις μέχρι το μεδούλι». Στη λίστα με τους 5 μεγαλύτερους φόβους του, η Ελβετία βρισκόταν στην τρίτη θέση μαζί με τους κλόουν, «απειλητικές φιγούρες με δολοφονικές τάσεις», τους μίμους, «όπως οι γάτες, αναζητούν όσους τους φοβούνται», το καραόκε, «προτιμώ να κάνω πονηρά πράγματα στην ιδιωτική μου ζωή», και τους αρουραίους.
Μία από τις πιο φιλόδοξες ιδέες του Τόνι ήταν η Bourdain Market. Ένας γιγαντιαίος παράδεισος street food à la Blade Runner, «υψηλή γαστρονομία, σκηνοθετημένη ως ένας τραχύς, πολύγλωσσος μικρόκοσμος». Οι βίζες θα επέτρεπαν στους καλύτερους σεφ του κόσμου να εργαστούν στην αγορά αξίας 350 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο στόχος: ένα αντίστοιχο των μακρινών ταξιδιών του άνδρα που ήταν γνωστός για την πεποίθησή του ότι οι βασικές μαγειρικές δεξιότητες είναι αρετή. Ωστόσο, το έργο, που είχε προγραμματιστεί για το 2019, παρέμεινε ημιτελές. Ο Άντονι Μπουρντέν βρέθηκε νεκρός από τον φίλο και συνάδελφό του Éric Ripert σε ένα ξενοδοχείο στο Kaysersberg-Vignoble της Γαλλίας, στις 8 Ιουνίου 2018. Ήταν 61 ετών.
Μια περίπλοκη κληρονομιά
Ο Πάτρικ Ράντεν Κίφ περιέγραψε τον Bourdain ως κάποιον του οποίου τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα ήταν άρρηκτα συνυφασμένα. Αναζητούσε συνεχώς, αμφισβητούσε συνεχώς και πάντα άφηνε πίσω του πράγματα που δεν έπρεπε να αφήσει. Το αν η ταινία «Tony» μπορεί να αποδώσει δικαιοσύνη σε αυτόν τον πολύπλευρο άνθρωπο, τον σεφ, τον ποιητή, τον εθισμένο, τον προκλητικό, τον δημοσιογράφο gonzo, θα το δούμε στις κινηματογραφικές αίθουσες το 2026. Οι θαυμαστές είναι διχασμένοι. Μερικοί χαίρονται για κάθε ευκαιρία να βρεθούν στον κόσμο του είδωλου τους. Άλλοι είναι σίγουροι ότι ο Μπουρντέν θα μισούσε μια βιογραφική ταινία για τον εαυτό του.
Ο ροκ σταρ της γαστρονομίας δεν άφησε μια απλή παρακαταθήκη, αλλά μια πραγματικά συγκλονιστική διαπίστωση ότι τα ταξίδια, το καλό φαγητό και οι ειλικρινείς συζητήσεις μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Ο ίδιος είπε: «Τα ταξίδια δεν είναι πάντα όμορφα, μπορεί να σου σπάσουν την καρδιά. Το ταξίδι σε αλλάζει, πρέπει να σε αλλάξει. Παίρνεις κάτι μαζί σου. Ελπίζω να αφήνεις κάτι καλό πίσω σου».
