Δεν ξέρετε ακόμα την έκφραση, αλλά πιθανότατα την έχετε βαρεθεί ήδη. Προσδιορίζει την κούραση που δημιουργείται μετά από ώρες παρακολούθησης βίντεο στο διαδίκτυο. Όλα αυτά, ανακατεμένα στο κεφάλι μας για μεγάλο χρονικό διάστημα, αρχίζουν να αναδίδουν μια δυσάρεστη μυρωδιά, σαν να σαπίζει κάτι. Γι’ αυτό τα δίκτυα βάφτισαν αυτή την κατάσταση εικονικής μέθης ως εγκεφαλική σήψη . Μια έκφραση που κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος στις ψηφιακές κοινότητες και την οποία το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης επέλεξε τώρα ως τη λέξη της χρονιάς.
Συγκεκριμένα, το Oxford University Press ορίζει το brain rot ως: «Μια υποτιθέμενη επιδείνωση των ψυχικών ή διανοητικών ικανοτήτων, ειδικά σε σχέση με την κατάχρηση ασήμαντου ή μη διεγερτικού ψηφιακού περιεχομένου». Έτσι, το brain rot χρησιμοποιείται για να αναφερθεί τόσο σε αυτή την υποβάθμιση όσο και στο εικονικό περιεχόμενο που την προκαλεί. Στις φετινές λίστες της Οξφόρδης, υπήρξε μεγάλος ανταγωνισμός των λέξεων όπως: demure (σεμνός, μετριοπαθής), lore (σύνολο παραδόσεων και γνώσεων για ένα θέμα) ή dynamic pricing (τιμολόγηση ανάλογα με τη ζήτηση), αλλά οι ειδικοί που ερωτήθηκαν αποφάσισαν ότι η brain rot ήταν η έκφραση σε άνοδο που συνόψιζε καλύτερα το 2024.
Μέσα σε ένα μόλις χρόνο είδαμε την εισβολή των πρώτων βίντεο που φτιάχτηκαν με τεχνητή νοημοσύνη και την έξοδο εκατομμυρίων χρηστών από το X, καθώς θεωρήθηκε ανθυγιεινό μέρος. Ήταν επομένως αναπόφευκτο ότι η σύγκρουση μεταξύ δικτύων και ψυχικής υγείας θα κατέληγε να διαπερνά τις ίδιες τις ψηφιακές συζητήσεις. Χάρη στη μαγεία της γλώσσας, μια έκφραση που χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες γεννήθηκε για να ονομάσει ένα τόσο επίκαιρο πρόβλημα. Ήδη από το 1854, ο Αμερικανός δοκιμιογράφος Henry David Thoreau χρησιμοποίησε το brain rot για να περιγράψει τις ελλείψεις της εκπαίδευσης της εποχής του, και από τη γέννηση του διαδικτύου έχει συνδεθεί σε πολύ κλειστούς κύκλους με μια διαφορετική, αλλά για κάποιους εξίσου σημαντική εκπαίδευση: την εκπαίδευση στη διαδικτυακή κουλτούρα.
Όλα ξεκίνησαν με τις εξανθρωπισμένες τουαλέτες της σειράς του YouTube Skibidi Toilet, που δημιουργήθηκε το 2023 από τον Γεωργιανό animator Alexey Gerasimov. Αυτό το ιδιαίτερο μείγμα μίζερου τρισδιάστατου animation και ανούσιου χιούμορ έγινε σύμβολο για τη γενιά Alpha, όσους γεννήθηκαν μετά το 2010. Η σειρά ήταν η τέλεια ενσάρκωση της εγκεφαλικής σήψης, του παράξενα εθιστικού και φαινομενικά τετριμμένου περιεχομένου. Έκτοτε, βίντεο με παρόμοιο ύφος και τη νεοεισαχθείσα ετικέτα της «εγκεφαλικής σήψης» άρχισαν να θριαμβεύουν. Τα δίκτυα, ιδίως το TikTok, μαστίζονταν ακόμη και από κουίζ εγκεφαλικής σήψης στα οποία δοκιμάζονταν το επίπεδο γνώσης των χρηστών για το πιο παράλογο περιεχόμενο στο Διαδίκτυο.
Στην αρχή η χρήση της έκφρασης ήταν ειρωνική, σχεδόν ως πηγή υπερηφάνειας για την ικανότητα αποκρυπτογράφησης των πιο ακραίων μιμιδίων, αλλά σιγά-σιγά έπιασε και άλλες κοινότητες και άρχισε να προσδιορίζει το βλαβερό δυναμικό των δικτύων σε χρήστες όλων των ηλικιών. Η κουλτούρα της εγκεφαλικής σήψης βρήκε το δρόμο της ακόμη και στην αυστραλιανή Γερουσία μέσω της Fatima Payman. Η πολιτικός έβγαλε λόγο χρησιμοποιώντας αυτή την ανούσια γλώσσα της γενιάς Alpha για να διαμαρτυρηθεί για την πρόθεση της κυβέρνησης να ρυθμίσει τη χρήση των δικτύων σε αυτή την ηλικιακή ομάδα. Τελικά, πριν από δύο εβδομάδες, η Γερουσία ψήφισε μια πρωτοποριακή νομοθεσία που απαγορεύει την πρόσβαση στο διαδίκτυο σε άτομα κάτω των 16 ετών. Το τελευταίο ορόσημο στη συζήτηση για την εικονική ψυχική υγεία ενισχύει μόνο την επιλογή της Οξφόρδης για το 2024.
Ο Casper Grathwohl, επικεφαλής του τμήματος που είναι υπεύθυνο για την επιλογή της λέξης της χρονιάς, βρίσκει συναρπαστικό το γεγονός ότι ο όρος brain rot έχει υιοθετηθεί από τις ίδιες γενιές Z και Alpha που συχνά συνδέονται με τη δημιουργία τέτοιου περιεχομένου. «Δείχνει μια απροκάλυπτη αυτογνωσία για τον βλαβερό αντίκτυπο που έχουν κληρονομήσει από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», εξηγεί στη δήλωση που ανακοινώνει τη φετινή επιλογή. «Οι νικητήριες λέξεις των τελευταίων ετών αποτελούν απόδειξη ότι η κουλτούρα του διαδικτύου διαπερνά ολοένα και περισσότερο τον τρόπο που είμαστε και για τι μιλάμε. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που τόσοι πολλοί ψηφοφόροι υποστήριξαν τη φετινή επιλογή.
Δύο δεκαετίες συμπυκνωμένες σε είκοσι λέξεις
Η λέξη της χρονιάς της Οξφόρδης επιλέγεται πλέον με ένα μικτό σύστημα λαϊκής ψηφοφορίας και ανάλυσης από μια ομάδα ειδικών. Στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι η επιλεγμένη έκφραση έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως και ταυτόχρονα καταφέρνει να εκθέσει μια ιδιαίτερη περίσταση της στιγμής. Από την έναρξη της πρωτοβουλίας το 2004, οι λέξεις που κέρδισαν το βραβείο αντικατοπτρίζουν την εξέλιξη του κοινωνικού ενδιαφέροντος σε θέματα όπως η τεχνολογία (podcast και selfie), η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση (αποτύπωμα άνθρακα και κλιματική κρίση) και τα πολιτικά ζητήματα (post-truth).
Οι πιο ριψοκίνδυνες επιλογές έγιναν το 2017, με το emoticon ενός προσώπου που κλαίει από τα γέλια, το οποίο έδειξε τη βαρύτητα των emojis στα γραπτά μας, και το 2020, όταν δεν μπόρεσαν να αποφασίσουν για μία μόνο λέξη. Οι τόνοι ψηφιακού περιεχομένου που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας και οι επιταχυνόμενες κοινωνικές αλλαγές τους ανάγκασαν να συμπεριλάβουν έναν κατάλογο με έως και 16 εκφράσεις, όπως coronavirus, Black Lives Matter ή cancellation culture.
