Κάτω από το άγαλμα του Γιόχαν Κρόιφ έξω από το Camp Nou, το γήπεδο της Μπαρτσελόνα, είναι γραμμένη η φράση «Salid y disfrutad» («Βγες έξω και απόλαυσε»). Είναι αυτό που είπε ο Κρόιφ στην ομάδα του ως προπονητής της Μπαρτσελόνα πριν από τον νικηφόρο τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών του 1992 εναντίον της Σαμπντόρια, τον θρίαμβο που της χάρισε τον τίτλο «The Dream Team».
Ο Κρόιφ πέθανε πριν από εννεά χρόνια, στις 24 Μαρτίου 2016, μετά από μακρά μάχη με τον καρκίνο, και αυτό το άγαλμα στη Βαρκελώνη είναι η απόδειξη για μια κληρονομιά που εκτείνεται πολύ πέρα από έναν μόνο σύλλογο. Ζει μέσα από το Ίδρυμά του, το οποίο ωφελεί πάνω από 200.000 παιδιά σε όλο τον κόσμο. Ζει μέσα από πέντε Ινστιτούτα, τρεις Ακαδημίες και τέσσερα Κολλέγια Cruyff σε Μεξικό, Περού, Ισπανία και Ολλανδία. Ζει επίσης μλέσα από το Cruyff Football, μια σχολή προπονητών που επικεντρώνεται στη διάδοση και διδασκαλία της φιλοσοφίας του, για το πώς να παίζεις ποδόσφαιρο.
Κοιτάξτε τις κορυφαίες ομάδες στην Ευρώπη, και θα δείτε τα στοιχεία της φιλοσοφίας του Κρόιφ να συνεχίζουν να υπάρχουν μέσα στο γήπεδο. Για παράδειγμα, υπάρχουν στοιχεία του Cruyffism στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το πρέσινγκ ψηλά του Λούις Ενρίκε στην Παρί Σεν Ζερμέν. Ο Κίμιχ της Μπάγερν Μονάχου είναι ο κλασικός παίκτης του Κρόιφ, με την ικανότητά του να αλλάζει αβίαστα θέσεις. Για όλες τις συζητήσεις που γίνονται σχετικά για το στυλ εναντίον της ουσίας, για το αν πρέπει παίζεις ωραίο ποδόσφαιρο ή να παίζεις για να κερδίζεις, ο Κρόιφ ήταν αυτός που πάντρεψε την επιτυχία και το στυλ με έναν τρόπο που οι περισσότερες από τις μεγάλες ομάδες φιλοδοξούν να μιμηθούν.
Ο Κρόιφ είναι για το ποδόσφαιρο ό,τι είναι ο Μάικλ Τζόρνταν για το μπάσκετ. Η επιρροή του Γιόχαν Κρόιφ είναι τεράστια. Άλλαξε τη νοοτροπία του Άγιαξ και της Μπαρτσελόνα. Η επιρροή του δεν είναι συγκρίσιμη. Είναι το πρόσωπο με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο του ποδοσφαίρου τα τελευταία 50 χρόνια. Κανείς δεν μπορεί να συγκριθεί μαζί του. Αν αναφέρετε στους οπαδούς της Μπαρτσελόνα τον όρο «Κρόιφ», «κρουϊφισμός» ή «φιλοσοφία Κρόιφ», θα το συνδέσουν αυτόματα με τη νίκη. Έφερε την επιτυχία ως παίκτης και επέστρεψε ως προπονητής, για να φέρει τέσσερις συνεχόμενους τίτλους La Liga και ένα κύπελλο Πρωταθλητριών. Δημιούργησε το στυλ της ανελέητης επίθεσης και καθιέρωσε μια συγκεκριμένη πορεία για τους νεαρούς παίκτες της ομάδας που θα ακολουθούσαν από την ακαδημία μέχρι την καθιέρωσή τους στην πρώτη ομάδα. Οι πιστοί Cruyffistas τον υπερασπίζονται αδιαμαρτύρητα, και τα ιδανικά του έχουν οδηγήσει σε διασπάσεις διοικητικών συμβουλίων, ανατροπή προέδρων αλλά και προσλήψεις και απολύσεις προπονητών.
Χωρίς αυτόν, δεν θα υπήρχε η ακαδημία ταλέντων της Μπαρτσελόνα στη La Masia, αναμφισβήτητα δεν θα υπήρχε ούτε ο Γκουαρντιόλα, ούτε ο Λιονέλ Μέσι και ούτε η Μπαρτσελόνα που ξέρουμε. Στην ένατη επέτειο του θανάτου του, η φιλοσοφία και η κληρονομιά του Κρόιφ εξακολουθεί να είναι απίστευτα σημαντική για την Μπαρτσελόνα και το ίδιο το ποδόσφαιρο.
‘Ενας επαναστάτης για το διοικητικό συμβούλιο της ομάδας
Η κληρονομιά του Κρόιφ είναι κυρίως μοιρασμένη μεταξύ εκείνων που τον θυμούνται για το πώς έφερε επανάσταση στο ολλανδικό ποδόσφαιρο τη δεκαετία του 1970 και εκείνων που αγαπούν τις αναμνήσεις από την επιτυχία του στην Μπαρτσελόνα ως προπονητής από το 1988-1996. Ο Γιόχαν πρωτοστάτησε στη χρυσή δεκαετία της Ολλανδίας τη δεκαετία του 1970. Αν και ο μέντορας του Κρόιφ, ο τρομερός Ρίνους Μίχελς, ήταν ο εγκέφαλος πίσω από το στυλ του «ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου» που άλλαξε το παιχνίδι, ο Κρόιφ το προσωποποίησε. Σε ένα άθλημα που μέχρι πρότινος οριζόταν από την άκαμπτη τοποθέτηση και το μαρκάρισμα των παικτών, οι Ολλανδοί έφεραν τα πάνω κάτω στην τακτική θεώρηση του παιχνιδιού.
Παρατάχθηκαν με 4-3-3 αντί για το τυπικό 3-5-2, με ρευστότητα στις θέσεις και για τους 10 παίκτες του γηπέδου. Κάλυπταν απρόσκοπτα ο ένας τους ρόλους του άλλου στα μέσα του παιχνιδιού για να μπερδέψουν τους αντιπάλους. Αν ένας μέσος έτρεχε προς τα εμπρός για να επιτεθεί, ο αμυντικός πίσω του έβγαινε μπροστά για να καλύψει το κενό. Προτιμούσαν επίσης το επιθετικό πρέσινγκ στη μπάλα και την κατοχή, αλλά πάνω απ’ όλα τους έλεγαν να διασκεδάζουν. «Για μένα, το ποδόσφαιρο είναι συναισθηματικό», έγραψε ο Κρόιφ στην αυτοβιογραφία του My Turn. «Πάντα έλεγα ότι το ποδόσφαιρο πρέπει να παίζεται όμορφα, με επιθετικό τρόπο. Πρέπει να είναι θέαμα. Το ποδόσφαιρο είναι ένα παιχνίδι που παίζεις με το μυαλό σου. Πρέπει να είσαι στο σωστό σημείο τη σωστή στιγμή, όχι πολύ νωρίς, όχι πολύ αργά».
Ως ο μυστηριώδης παικταράς της, ο Κρόιφ και η ολλανδική ομάδα έφτασαν στον τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1974 και παρόλο που έχασαν από τη Γερμανία του Μπέκενμπάουερ με 2-1, αυτή η ομάδα εξακολουθεί να είναι μία από τις μεγαλύτερες ομάδες του κόσμου. Είχε επίσης εκείνη τη χαρακτηριστική κίνηση, τη «στροφή Κρόιφ», όταν στη φάση των ομίλων του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1974, τον πίεζε ο Σουηδός αμυντικός Jan Olsson, αλλά τον απέφυγε σπρώχνοντας τη μπάλα πίσω από το σταθερό πόδι του για να κάνει στροφή 180 μοιρών. Ήταν κάτι που οι περισσότεροι δεν μπορούσαν να το φανταστούν πριν δουν τον Κρόιφ να το κάνει.
«Συνήθιζα να τον προκαλώ πολύ», λέει ο γιος του Ζόρντι. «Έλεγα, μπαμπά, δεν κέρδισες τον τελικό. Πήρες όλα τα συγχαρητήρια, αλλά όχι το χρυσό μετάλλιο», λέει ο Τζόρντι Κρόιφ. «Και εκείνος απαντούσε, χωρίς να αλλάζει ποτέ την απάντησή του: Ξέρεις κάτι, από το 1974 ο κόσμος θυμάται την ομάδα που έχασε, τόσο μεγάλο αντίκτυπο είχαμε. Κανείς δεν θυμάται τον νικητή, αλλά την επανάσταση που κάναμε και αυτό είναι μεγαλύτερο βραβείο, μεγαλύτερο από το χρώμα του μεταλλίου: αυτό είναι η κληρονομιά». Η εθνική ομάδα της Ολλανδίας εξακολουθεί να κρατάει με το ίδιο δέος την περίφημη φανέλα του με τον αριθμό 14, όπως η Αργεντινή το νούμερο 10 του Ντιέγκο Μαραντόνα ή η Βραζιλία το 10 του Πελέ.
Ο Κρόιφ πέρασε τη δεκαετία του 1970 στην Ολλανδία, όπου η ζωή άλλαζε. Οι χίπις, οι χρυσές αλυσίδες, η μουσική και τα μακριά μαλλιά, ήταν μια ξεχωριστή στιγμή και ο Κρόιφ ήταν στην πρώτη γραμμή. Η φιλοσοφία του ήταν να διασκεδάζει. Έβλεπε το ποδόσφαιρο όχι μόνο ως «νίκη» ή «ήττα» , αλλά ως διασκέδαση. Είχε μια πειθώ και ένα χάρισμα που έκανε τον κόσμο να τον ακολουθεί. Ήταν ένας επαναστάτης για το διοικητικό συμβούλιο κάθε ομάδας. Ένας πραγματικός μπελάς γι’ αυτούς. Δεν νομίζω ότι είχε πολλούς φίλους [στο εκτελεστικό επίπεδο ενός συλλόγου], αλλά υπερασπιζόταν τις αρχές του, πάντα για την προστασία των παικτών. Με την εθνική Ολλανδίας, ήρθε αντιμέτωπος με την ισχύουσα τάξη πραγμάτων, βοηθώντας στην καθιέρωση της ασφάλισης των παικτών και των δικαιωμάτων στην εικόνα τους. Η adidas του έφτιαξε μια ειδική εμφάνιση για το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1974 με δύο ρίγες αντί για το γνωστό σχέδιο με τις τρεις ρίγες, λόγω του συμβολαίου που είχε με την Puma.
Ήταν o Τζέιμς Ντιν του ποδοσφαίρου για εκείνη την εποχή. Ο Κρόιφ μετέφερε αυτή την ελευθερία στην προπονητική του καριέρα. Όταν επέστρεψε στον Άγιαξ ως προπονητής του το 1984, δεν είχε τα απαραίτητα προσόντα για να γίνει επίσημα προπονητής, οπότε δημιούργησε τον ρόλο του «τεχνικού διευθυντή» για να παρακάμψει τους κανόνες. Μετά τον θάνατο του Κρόιφ το 2016, ο Άγιαξ μετονόμασε το γήπεδό του σε Johan Cruyff Arena, παρά την πολυτάραχη σχέση του με τον σύλλογο της παιδικής του ηλικίας.
Όταν ο Κρόιφ έφυγε από τον Άγιαξ για πρώτη φορά το 1973, η ομάδα συμφώνησε να τον πουλήσει στη Ρεάλ Μαδρίτης. Εκείνος αρνήθηκε αυτή την κίνηση και αντ’ αυτού υπέγραψε στην Μπαρτσελόνα. Το μήνυμα ήταν σαφές προς κάθε πλευρά. Ο ίδιος θα έλεγχε το μέλλον του και όχι ένας σύλλογος. Το 2010, έγραψε ένα καυστικό άρθρο στην ολλανδική εφημερίδα De Telegraaf, επικρίνοντας τον Άγιαξ μετά την ήττα του με 2-0 από τη Ρεάλ Μαδρίτης. Το κείμενό του, έδωσε το έναυσμα για τη «βελούδινη επανάσταση» στον Άγιαξ, με την οποία ο Κρόιφ και κάποιοι άλλοι πρώην παίκτες επέστρεψαν στον σύλλογο, απομακρύνοντας τους υπεύθυνους και υποσχόμενοι να τον επαναφέρουν στην κορυφή του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου. Ο ίδιος ο Κρόιφ θα επικεντρωθεί στην ανανέωση της ακαδημίας νέων του Άγιαξ, γνωστή ως «De Toekomst» (ολλανδικά για το “μέλλον”). Είχε μεγάλη επιρροή το 2010 και έτσι ξεκίνησε η προσπάθεια να δοθεί έμφαση σε καλύτερους, νεότερους παίκτες. Ήταν ανεξάρτητος. Μπορούσε απλά να πει αυτό που ήθελε να πει, δεν τον ένοιαζε αν άρεσε στον κόσμο ή όχι. Δεν θα προσπαθούσε να πληγώσει τα αισθήματα κανενός, αλλά θα έλεγε απλά αυτό που πραγματικά σκεφτόταν».
Η κληρονομιά της Μπαρτσελόνα
Ο Κρόιφ είναι το πιο σημαντικό πρόσωπο στις επιτυχίες της Μπαρτσελόνα, χωρίς καμία αμφιβολία. Ο Ολλανδός ανέλαβε τα ηνία της Μπαρτσελόνα ως προπονητής το 1988 και στην οκταετή θητεία του επέβλεψε μια εποχή απαράμιλλης επιτυχίας, καθώς κατέκτησε τέσσερις συνεχόμενους τίτλους La Liga στις αρχές της δεκαετίας του ’90 και το Champions League το 1992.(Κύπελλο Πρωταθλητριών τότε)
Η ομάδα της Μπαρτσελόνα που κληρονόμησε ο Κρόιφ το 1988 ήταν σε σύγχυση. Είχε χρέη, η προσέλευση των θεατών μειωνόταν, είχε να κατακτήσει πρωτάθλημα από το 1974 και οι παίκτες συχνά βρισκόντουσαν σε αντιπαράθεση με τον πρόεδρο του συλλόγου, Josep Lluis Nunez. Όταν ανέλαβε ο Κρόιφ, όλοι εκτός από 10 παίκτες απομακρύνθηκαν και στη θέση τους. Ήρθαν μια σειρά από παίκτες που θα βοηθούσαν να διαμορφώσουν την Μπαρτσελόνα εντός και εκτός γηπέδου τα επόμενα 30 χρόνια: ο Ερνέστο Βαλβέρδε, ο Τσίκι Μπεγκιριστάιν και ο Εουσέμπιο. Μέχρι το 1989, ο Κρόιφ είχε φέρει τον Ρόναλντ Κούμαν και τον τοποθέτησε από αμυντικό μέσο σε κεντρικό αμυντικό, ενώ ένα χρόνο αργότερα, ανέδειξε τον Γουαρντιόλα στην πρώτη ομάδα.
Η ανάδειξη του Γκουαρντιόλα συμβόλιζε την αλλαγή που είχε προκαλέσει ο Κρόιφ στην Μπαρτσελόνα. Με τους προηγούμενους προπονητές, ο Γκουαρντιόλα πιθανότατα δεν θα είχε μέλλον, καθώς δεν πληρούσε το ελάχιστο απαιτούμενο ύψος του 1,80μ. Ο Κρόιφ χλεύαζε αυτές τις αρχές, υποστηρίζοντας ότι ένας μικρόσωμος, πιο τεχνικός παίκτης, μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματικός με τους πιο σωματώδεις συμπαίκτες του. Η La Masia, η ακαδημία νέων της Μπάρτσα, αναδιαμορφώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και η νέα προσπάθεια να προσελκύσει νέους που ζούσαν κοντά στη Βαρκελώνη, απέδωσε καρπούς με την καθοδήγηση του Κρόιφ.
Ο Κρόιφ είχε τη μεγαλύτερη επιρροή στην προπονητική του ποδοσφαίρου όπως την ξέρουμε μέχρι σήμερα. Η χρήση του Στάνλεϊ Μένζο από τον Κρόιφ ως «τερματοφύλακα σκούπα» στον Άγιαξ, το πώς χρησιμοποιούσε εναλλάξιμους ακραίους επιθετικούς για να τους επιτρέπει να κόβουν προς τα μέσα ή να μένουν στην εξωτερική πλευρά για να πλασάρουν με το δυνατότερο πόδι τους, ήταν επαναστατική. Η τακτική μιας ομάδας να προσπαθεί αμέσως μόλις χάσει την κατοχή να την ξανακερδίσει, ένα σύστημα που χρησιμοποιείται από όλες τις μεγάλες ομάδες, έχει ομοιότητες με το στυλ «Total Football» του 1974, καθώς εκείνη η ολλανδική ομάδα πίεζε αμείλικτα τους αντιπάλους για να κερδίσει τη μπάλα.
Και οι τρεις υποψήφιοι πρόεδροι που κατέβηκαν το 2021, ο Joan Laporta, ο Victor Font και ο Toni Freixa, είχαν την ανανέωση της La Masia ως προτεραιότητα στις διακηρύξεις τους. Αν θέλεις να εντυπωσιάσεις κάποιον, λες ‘θα παίξουμε το στυλ ποδοσφαίρου του Γιόχαν Κρόιφ. Ωστόσο, είναι άλλο πράγμα να αποδίδεις χειροκροτήματα στον Κρόιφ και άλλο να εφαρμόζεις τις ιδέες του.
Το μέλλον
Ίσως η πιο αληθινή ενσάρκωση των αξιών του Κρόιφ, εννέα χρόνια μετά τον θάνατό του, βρίσκεται στο Ινστιτούτο και το Ίδρυμά του. Ο Τζόρντι Κρόιφ λέει ότι το Ίδρυμα Cruyff ήταν σαν ένα άλλο παιδί για τον εκλιπόντα πατέρα του και η έμπνευση πίσω από τους δύο οργανισμούς προήλθε από τις εμπειρίες του ίδιου του Γιόχαν Κρόιφ. Ο Γιόχαν δεν τελείωσε ποτέ το σχολείο, αλλά ήταν ανένδοτος σε ότι αφορούσε τη μόρφωση των παιδιών του. Όταν απαγόρεψε στον γιο του Τζόρντι, να προπονείται με τους νέους της Μπαρτσελόνα γιατί δεν βελτίωνε τους βαθμούς του στο σχολείο, γύρισε και του είπε: «Δεν έχει να κάνει με το τι έκανα εγώ, πρέπει να είσαι προετοιμασμένος για την επόμενη μέρα μετά το ποδόσφαιρο».
Το Ινστιτούτο Cruyff διαθέτει πέντε μεταπτυχιακά κέντρα σε όλο τον κόσμο μαζί με τρεις ακαδημίες και δύο κολέγια. Το Ίδρυμα, το οποίο έχει βοηθήσει χιλιάδες παιδιά μέσω του αθλητισμού, δημιουργήθηκε από την πίστη του Γιόχαν ότι ο αθλητισμός μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία της κοινωνίας. Λίγες εβδομάδες πριν το τέλος, ο «Ιπτάμενος Ολλανδός» δήλωνε ότι προηγείται του καρκίνου στο ημίχρονο με 2-0 και εξέφραζε την πεποίθηση ότι θα βγει νικητής. Όμως, ο καρκίνος που τον «κτύπησε» στους πνεύμονες, τον εξουδετέρωσε. Ο θάνατος του Κρόιφ το 2016 συγκλόνισε τον κόσμο του ποδοσφαίρου, αλλά οι αξίες του συνεχίζουν να εμπνέουν τους τεράστιους συλλόγους που άγγιξε κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Άλλωστε δεν υπάρχουν πολλοί ποδοσφαιριστές, που έχουν αγάλματα στον Άγιαξ και στη Μπαρτσελόνα και να έχουν δύο γήπεδα στο όνομά του. Αυτό είναι κάτι για τους ξεχωριστούς και ο Γιόχαν Κρόιφ είναι ένας από αυτούς.
