Στο 27ο ΦΝΘ θα προβληθούν 261 ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους, ανάμεσα στα οποία και 72 παγκόσμιες, 40 διεθνείς και 11 ευρωπαϊκές πρεμιέρες. Το Φεστιβάλ θα διεξαχθεί στην ιστορική έδρα του, στις αίθουσες Ολύμπιον και Παύλος Ζάννας, στις αίθουσες του Λιμανιού, Φρίντα Λιάππα, Τώνια Μαρκετάκη, Τζον Κασσαβέτης, Σταύρος Τορνές καθώς και στον κινηματογράφο Μακεδονικόν.
Ολύμπιον
14:00 Όταν η Ισλανδία μπήκε στον πάγο, 1 h 11 min
Το 1985 οι γυναίκες στην Ισλανδία συσπειρώθηκαν και διεκδίκησαν ίσα δικαιώματα με τους άντρες, σ’ έναν αγώνα που πυροδοτήθηκε από μια μικρή ομάδα νοικοκυρών, εξελίχθηκε σ’ εθνική απεργία των γυναικών, κι οδήγησε την Ισλανδία στο να θεωρείται μια από τις χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά ισότητας των φύλων. Τα αρχικά τους αιτήματα είτε αγνοούνταν είτε χλευάζονταν, μέχρι που οι άντρες στράφηκαν εναντίον τους όταν συνειδητοποίησαν τη δύναμή τους κι ένιωσαν την κυριαρχία τους να απειλείται. Βλέποντας την επί 16 χρόνια πρόεδρο της Ισλανδίας και την προϊσταμένη του ανώτατου δικαστηρίου να δηλώνουν ότι στην αρχή της ζωής τους αντιμετωπίζονταν λόγω φύλου ως υποστηρικτικά αντικείμενα που θα έπρεπε να συντηρούνται από τους συζύγους τους, υπό τη σκιά των οποίων θα έπρεπε να κάθονται όμορφες, ήσυχες και διαθέσιμες, εγείρονται ερωτήματα για την ανισότητα που απορρέει ακόμα από την πατριαρχία, που μοιάζει να μπήκε στον πάγο, αλλά παραμένει κραταιά!. Οι γυναίκες ακόμα πληρώνονται λιγότερο, ακόμα εκπροσωπούνται ανεπαρκώς στα κοινοβούλια, ακόμα αντιμετωπίζονται ως κούκλες, ακόμα τους επιβάλλονται ρόλοι και ταμπέλες και ακόμα αποφασίζουν άντρες για τα σώματά τους, κάτι που η ταινία θίγει με σκοπό να αφυπνίσει και να κινητοποιήσει.
17:00 Το ταξίδι του παγκολίνου, 1 h 53 min
Το πόσο βαθιά μπορεί να δεθεί ένας άνθρωπος μ’ ένα ζώο, το γνωρίζει ο καθένας από την προσωπική του εμπειρία. Τα πλάσματα με τα οποία μοιραζόμαστε αυτόν τον πλανήτη έχουν μια μοναδική δύναμη: μπορούν να μας φέρουν πιο κοντά στην αλήθεια μας. Ωστόσο, όταν ακούμε τη λέξη «κατοικίδιο», οι περισσότεροι σκεφτόμαστε σκύλους ή γάτες∙ όχι όμως ο Γκάρεθ, ένας συναισθηματικά απόμακρος και υπερδραστήριος άνθρωπος της πόλης ο οποίος εγκαταλείπει την αστική ζωή του για να αναλάβει τη φροντίδα ενός παγκολίνου, τον οποίο ονομάζει Κούλου. Ο Κούλου σώθηκε από βέβαιο θάνατο στο Γιοχάνεσμπουργκ και αποκτά μια νέα ζωή στο πλευρό του Γκάρεθ. Και ο Γκάρεθ, όμως, βρίσκει επίσης ένα νέο νόημα στη ζωή του μέσα από αυτή την απρόσμενη σχέση. Η σκηνοθέτρια του βραβευμένου με Όσκαρ ντοκιμαντέρ Ο δάσκαλός μου, το χταπόδι επιστρέφει με μια ιστορία συγκινητικής φιλίας ανθρώπου και ζώου, θυμίζοντάς μας ότι μια καινούρια αρχή είναι πάντα εφικτή. Ίσως ακόμα και γι’ αυτόν τον –τόσο ταλαιπωρημένο απ’ τον άνθρωπο– πλανήτη.
19:45 Το παιχνίδι των γνωριμιών, 1 h 55 min
Στην Κίνα, όπου οι διαθέσιμοι άνδρες ξεπερνούν τις γυναίκες κατά 30 εκατομμύρια, το ραντεβού μοιάζει με σκληρό ανταγωνισμό. Στην ταινία παρακολουθούμε τρεις εργένηδες, τους Ζου, Λι και Γου, οι οποίοι αποφασίζουν να αλλάξουν τη μοίρα τους συμμετέχοντας σε μια επταήμερη κατασκήνωση γνωριμιών. Επικεφαλής τους ο Χάο, ένας από τους πιο περιζήτητους προπονητές σχέσεων της χώρας, ο οποίος τους υπόσχεται να τους μεταμορφώσει μέσω της «στρατηγικής εξαπάτησης» – μια σειρά τεχνικών που υποτίθεται ότι βοηθούν τους άνδρες να βρουν ένα κορίτσι και την αγάπη. Καθώς οι τρεις άνδρες διασκεδάζουν με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν και ανακαλύπτουν νέες πτυχές του εαυτού τους, αρχίζουν να αμφισβητούν αν η αγάπη κατακτάται ή… κατασκευάζεται. Το παιχνίδι των γνωριμιών είναι μια ανάλαφρη πλην στοχαστική ματιά στο πώς εξελίσσεται το φλερτ στην ψηφιακή εποχή, όπου η αυθεντικότητα και η ψηφιακή εικόνα συγκρούονται. Αυτό διατυπώνει ένα κρίσιμο ερώτημα: Πώς συνδεόμαστε πραγματικά σε έναν κόσμο γεμάτο φίλτρα και προσδοκίες;
22:30 Move Ya Body: Η γένεση της χάουζ, 1 h 57 min
Μέσα από τα υπόγεια κλαμπ της Νότιας Πλευράς του Σικάγο, μια παρέα φίλων μετατρέπει έναν νέο, ρυθμικό ήχο σε ένα παγκόσμιο μουσικό κίνημα. Ο Βινς Λόρενς, μεγαλώνοντας ως εκκεντρικό και ευφυές μαύρο παιδί στο φυλετικά διαχωρισμένο Σικάγο του δημάρχου Ντέιλι, ξεκίνησε ένα προσωπικό ταξίδι που τον οδήγησε στο να γίνει ο πρώτος άνθρωπος που ηχογράφησε house κομμάτι. Το καλοκαίρι του 1979, όταν ο πατέρας του δεν είχε τη δυνατότητα να τον στείλει σε θερινή κατασκήνωση, ο Λόρενς ανακάλυψε τη μουσική και έθεσε τις βάσεις για το νέο αυτό είδος. Την ίδια στιγμή, η disco κυριαρχούσε, με μαύρους, γκέι και γυναίκες καλλιτέχνες να βρίσκονται στην κορυφή των charts. Ωστόσο, υπήρχε ένας υπόγειος θυμός που φούντωνε και τον Ιούλιο του 1979, σχεδόν 50.000 λευκοί έφηβοι συγκεντρώθηκαν στο Comiskey Park του Σικάγο για τη διαβόητη «Βραδιά Καταστροφής της Disco», όπου έσπασαν και έκαψαν δίσκους, κυρίως μαύρων καλλιτεχνών. Πολλοί πιστεύουν ότι εκείνη η βραδιά σηματοδότησε τη γέννηση της house μουσικής. Συνδυάζοντας κινηματογραφικές αναπαραστάσεις, σπάνιο αρχειακό υλικό και αποκαλυπτικές συνεντεύξεις με τους πρωτοπόρους της house, το Move Ya Body: Η γένεση της χάουζ αφηγείται αυτή την ιστορία με τρόπο που δεν έχει ξαναειπωθεί. Μια ωδή στη μεταμορφωτική δύναμη της πίστας και ένας φόρος τιμής στους καλλιτέχνες που κράτησαν τον ρυθμό ζωντανό μέχρι το ξημέρωμα.
Παύλος Ζάννας
15:00 Περί γραφομηχανών και άλλων πονοκεφάλων, 1 h 37 min
Μετά το Στο ποταμόπλοιο (Χρυσή Άρκτος στο Φεστιβάλ Βερολίνου 2023) και το At Averroes & Rosa Parks, η τελευταία ταινία του τρίπτυχου που ξεκίνησε ο Νικολά Φιλιμπέρ θεωρείται η πιο προσωπική και συγκινητική, συνεχίζοντας την εξερεύνηση της ζωής στο κέντρο φροντίδας του Παρισιού. Αυτή τη φορά, ο σκηνοθέτης παρακολουθεί αφοσιωμένους φροντιστές που βοηθούν τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν ένα απρόσμενο, καθημερινό πρόβλημα – ένα χαλασμένο οικιακό αντικείμενο. Πίσω από την κάμερα, παραμένοντας διακριτικά παρών, ο Φιλιμπέρ αφήνει τα γεγονότα να εξελιχθούν φυσικά, με τη μοναδική μαεστρία του. Μέσα από την επισκευή αυτών των αντικειμένων, είναι τελικά οι άνθρωποι και οι ψυχές τους που γιατρεύονται. Οι εθελοντές προσεγγίζουν τους ασθενείς με σεβασμό, υπομονή και ειλικρινές ενδιαφέρον για τις ιστορίες, τις ανάγκες και τις ανησυχίες τους. Και οι ίδιοι κινηματογραφούνται με την ίδια φροντίδα και προσοχή. Η ταινία δίνει χρόνο και χώρο για περιπλανώμενες συζητήσεις, εσωτερικούς μονολόγους, απρόσμενους επισκέπτες, μουσικά διαλείμματα και σιωπές. Ένα ζεστό πορτρέτο και μια έκκληση για συμπόνια.
18:00 Μακεδονικός Γάμος / Θάσος / Καστοριά, 1 h 20 min
«Εγεννήθη ημίν σκηνοθέτης», έγραψε ο Τύπος μετά την πρώτη προβολή του Μακεδονικού γάμου το 1960. Και δικαίως: γιατί το σύντομο αυτό ντοκιμαντέρ, που εν μία νυκτί έχρισε τον 27χρονο Τάκη Κανελλόπουλο ελπίδα του ελληνικού κινηματογράφου, είναι ένα οπτικό ποίημα σπάνιας ευαισθησίας. Ό,τι ξεκινά ως καταγραφή των ευφρόσυνων γαμήλιων εθίμων σ’ ένα χωριό της δυτικής Μακεδονίας, το Βελβεντό Κοζάνης, μεταστοιχειώνεται μέσα από το βλέμμα του σκηνοθέτη σε μια ελεγεία για τον αποχωρισμό –σαν να πρόκειται για την κάθοδο της Περσεφόνης στον Άδη– και τη χθόνια, παγανιστική αψάδα της φύσης. Ήδη, το κατοπινό έργο του Κανελλόπουλου βρίσκεται εν σπέρματι εδώ: οι χαμηλοί τόνοι, ο λυρισμός, το μακεδονικό τοπίο, η φόρτιση της μεθορίου, το γυναικείο πρόσωπο που τόσο τον γοήτευσε. Ο Μακεδονικός γάμος απέσπασε το Α΄ Βραβείο Ταινίας Μικρού Μήκους στην Πρώτη Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου και το Α΄ Βραβείο στο Φεστιβάλ του Βελιγραδίου (1961).
21:00 Αγάπη και μπελάδες, 1 h 55 min
Ο Κένι και η Κέρι είνα ένα πρόσφατα παντρεμένο ζευγάρι, που, μετά τη γέννηση του μωρού τους, αντιμετωπίζει ένα απρόσμενο πλην συνταρακτικό πρόβλημα: το μετατραυματικό στρες του Κένι, ο οποίος υπήρξε μισθοφόρος, ενισχύεται απ’ το κλάμα του μωρού τους. Οι εφιάλτες του απ’ τον πόλεμο επιστρέφουν και δυσκολεύεται πλέον να ξεχωρίσει τι είναι αληθινό και τι όχι. Όλα δείχνουν πως ο γάμος του ζευγαριού τελείωσε, όμως η Κέρι αποφασίζει να μελετήσει πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος και ανακαλύπτει ότι η κατάσταση μπορεί και να είναι αναστρέψιμη. Παρακολουθώντας επί μια δεκαετία τις προσπάθειες του Κένι να θεραπευτεί -μέσα από μεθόδους που περιλαμβάνουν την ιππασία και την κολύμβηση σε παγωμένες θάλασσες-, αλλά και τις υφέσεις, τις παλινωδίες την επιμομή και την απογοήτευση, ή και την αναπτέρωση της ελπίδας του, η κάμερα φιλοτεχνεί μυσταγωγικά και μεθοδικά το πορτρέτο μιας ανθρώπινης τραγωδίας που δεν αποκλείει την αισιοδοξία και την πίστη στη δύναμη του ανθρώπου να ξεπερνά και να συνεχίζει.
Τώνια Μαρκετάκη
12:00 Honeydew, 1 h 54 min
Το Χάνιντιου, μια απομονωμένη ορεινή γωνιά στην Καλιφόρνια, έγινε στα τέλη της δεκαετίας του ’70 καταφύγιο για μια ομάδα ανθρώπων που ονειρεύονταν μια ζωή ελευθερίας, απαλλαγμένη από περιορισμούς. Για πολλά χρόνια, η παράνομη καλλιέργεια κάνναβης αποτέλεσε το κύριο μέσο βιοπορισμού τους, ώσπου το 2016 η πολιτεία της Καλιφόρνιας νομιμοποίησε την κάνναβη για φαρμακευτική και ψυχαγωγική χρήση. Ως αποτέλεσμα, η πόλη μεταμορφώθηκε: επιχειρηματίες άρχισαν να συρρέουν, επιδιώκοντας να εκμεταλλευτούν τη νέα βιομηχανία, απειλώντας έτσι τους παραδοσιακούς ντόπιους καλλιεργητές. Η ταινία ξεκινά με τα πορτρέτα των παλαιών κατοίκων του οικισμού, που αναπολούν την ατμόσφαιρα αθωότητας και τη ουτοπία που έζησαν. Αντίθετα, οι νεοφερμένοι τονίζουν την επιχειρηματικότητα και τη νέα δυναμική που έχει διαμορφωθεί. Μέσα από αυτές τις αντιπαραθέσεις, η ταινία προσφέρει μια στοχαστική ματιά σε έναν κόσμο που αλλάζει ριζικά.
14:45 Στη θέση του Μίκολαϊ, 1 h 22 min
Ο Μικόλαϊ βρίσκεται στα πρώτα βήματα της ενηλικίωσης, αναζητώντας τον εαυτό του και τη θέση του σε έναν κόσμο που συχνά μοιάζει αδιάφορος, αν όχι απορριπτικός. Αντιμέτωπος με την αμφισβήτηση και την αντίσταση από το άμεσο οικογενειακό του περιβάλλον, προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην ανάγκη του για αποδοχή και στην επιθυμία του να ζήσει αυθεντικά. Για να διεκδικήσει τη ζωή που ονειρεύεται, ο Μίκολαϊ πρέπει να συμφιλιωθεί με τον πατέρα του, τον Πιότρ, ο οποίος νιώθει αμηχανία με την ταυτότητα φύλου του γιου του. Η ταινία σκιαγραφεί με ευαισθησία και ένταση την εσωτερική διαδρομή του Μίκολαϊ, καθώς και την προσπάθειά του να γεφυρώσει το χάσμα με τον πατέρα του. Μέσα από την αναζήτησή τους για έναν κοινό τόπο κατανόησης και αποδοχής, επιχειρούν να εξελιχθούν μαζί ως οικογένεια. Θα τα καταφέρουν ή οι αντιφά- σεις και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν θα τους απομακρύνουν ακόμα περισσότερο;
17:00 Μαμάδες, 1 h 41 min
Η Άννα (41) και η Άρι (32) θέλουν να γίνουν μητέρες. Όμως κάτι που υποτίθεται ότι θα ήταν απλό μετατρέπεται γρήγορα σε μια εξαντλητική ιατρική, σωματική και συναισθηματική διαδρομή, δοκιμάζοντας τα όρια της αντοχής τους. Σε διάρκεια τεσσάρων ετών, η Άρι καταγράφει με την κάμερά της τις στιγμές θριάμβου και δοκιμασίας αυτού του ταξιδιού, αποτυπώνοντας μια συναισθηματική διαδρομή γεμάτη ελπίδα και απογοήτευση, χαρά και θλίψη, προσμονή και διάψευση. Μέσα σε όλα, οι δύο γυναίκες δεν χάνουν ποτέ το χιούμορ τους. Το Μαμάδες είναι μια διαγενεακή ταινία που διερευνά τις επιπτώσεις της αναβολής της μητρότητας, αναδεικνύοντας τη σημασία της αγάπης και της φροντίδας όταν τα πράγματα γίνονται δύσκολα.
19:45 Ο κ. Κανένας εναντίον του Πούτιν, 1 h 55 min
Ο Πάβελ «Πάσα» (33) είναι δάσκαλος και διοργανωτής εκδηλώσεων σε ένα μικρό δημοτικό σχολείο μιας ρωσικής πόλης με πληθυσμό 10.000 κατοίκων. Στην καθημερινότητά του, είναι ένας αγαπητός μέντορας, γνωστός για το χιούμορ του και την αντισυμβατική του στάση. Κρεμά αφίσες υπέρ της δημοκρατίας στους τοίχους και προσφέρει το γραφείο του ως ασφαλές καταφύγιο σε μαθητές που νιώθουν απομονωμένοι. Ωστόσο, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, ο Πάσα αναλαμβάνει έναν νέο, πιο επικίνδυνο ρόλο: να αποκαλύψει τις καταστροφικές συνέπειες της στρατιωτικοποίησης που παρεισφύει ακόμη και στα σχολεία. Παρόλο που οι δικές του τραυματικές εμπειρίες ως μαθητή στο ίδιο σχολείο εξακολουθούν να τον στοιχειώνουν, ο Πάσα παραμένει μια ζεστή και ανάλαφρη παρουσία για τα παιδιά. Όμως, η αποστολή του ως δάσκαλος τίθεται υπό αμφισβήτηση όταν, στις πρώτες εβδομάδες της εισβολής, εισάγεται μια νέα πολιτική πατριωτικής εκπαίδευσης. Ο Πάσα σοκάρεται όταν μαθαίνει ότι οι αρμοδιότητές του περιλαμβάνουν τη διοργάνωση καθημερινών εκδηλώσεων κρατικής προπαγάνδας. Προσπαθώντας να διαχειριστεί την ενοχή και την ανημποριά του, αποφασίζει να καταγράψει πώς ο πόλεμος αλλάζει το σχολείο του. Υποδυόμενος τον υπεύθυνο οπτικοακουστικού υλικού του σχολείου, κινηματογραφεί κρυφά και για εκατοντάδες ώρες όσα συμβαίνουν στα μαθήματα, τους διαδρόμους και τους σχολικούς χώρους. Μέσα από αυτές τις καταγραφές ξεδιπλώνεται η ιστορία ενός σχολείου που αλλάζει δραματικά: προπαγάνδα, νέοι καταπιεστικοί νόμοι, παιδικές οργανώσεις με στρατιωτικό προσανατολισμό και, τελικά, η στρατολόγηση αποφοίτων για να πολεμήσουν στην Ουκρανία. Όταν ο Πάσα συνειδητοποιεί ότι η ίδια του η ζωή βρίσκεται σε κίνδυνο, αναγκάζεται να σχεδιάσει μια επικίνδυνη και τολμηρή απόδραση από τη Ρωσία…
22:30 Η εξαγωνική κυψέλη και ένα ποντίκι στον λαβύρινθο, 1 h 58 min
Τι θα γινόταν αν κάθε σκέψη μεταμορφωνόταν σε κίνηση και κάθε κίνηση σε σκέψη; Πού αρχίζει η νοημοσύνη και πότε γίνεται τεχνητή; Μπορούν τα ρομπότ να χορεύουν; Μπορούν να μας διδάξουν πώς να υπάρχουμε; Πώς μαθαίνουμε και, άραγε, σταματάμε ποτέ να μαθαίνουμε; Ποιες αξίες και δεξιότητες περνούν από γενιά σε γενιά μέσα από τα παιχνίδια, τη χειροτεχνία, τις ιστορίες και τον κινηματογράφο; Συνδυάζοντας σκηνές μάθησης, εργασίας και παιχνιδιού από τέσσερις διαφορετικές γωνιές του κόσμου, το Η εξαγωνική κυψέλη και ένα ποντίκι στον λαβύρινθο μάς καλεί να εξερευνήσουμε τους μηχανισμούς της μάθησης. Ψάχνουμε απαντήσεις στα συρτάρια ενός υπερυπολογιστή, στην καμπύλη ενός γράμματος χαραγμένου με κιμωλία, στην πλέξη ενός καλαθιού. Βουτάμε στη φωλιά του κουνελιού και συνομιλούμε με ερευνητές και διανοητές. Με όχημα την περιέργεια και τις απεριόριστες δυνατότητες της δοκιμιακής αφήγησης, παρατηρούμε, συλλογιζόμαστε και περιπλανιόμαστε κινηματογραφικά, αφήνοντας την καρδιά μας ανοιχτή. Στο Η εξαγωνική κυψέλη και ένα ποντίκι στον λαβύρινθο, ξανασυστηνόμαστε με τις αστείρευτες δυνατότητες του ανθρώπινου πνεύματος, αναρωτώμενοι τι νέο μπορεί να ονειρευτεί ως το επόμενο πρόγραμμα για το μέλλον μας.
Φρίντα Λιάππα
13:30 Twst – Things We Said Today, 1 h 26 min
Το Twst ξεκινά με την άφιξη των Μπιτλς στη Νέα Υόρκη για τη θρυλική συναυλία τους στο Shea Stadium τον Αύγουστο του 1965, αντλώντας τον τίτλο του από ένα τραγούδι τους που μιλά για τη στιγμή όπου το παρόν θα έχει γίνει ένα στοιχειωμένο παρελθόν – μη ανακτήσιμο, αλλά ούτε και ξεχασμένο. Η αφήγηση σταδιακά διευρύνεται, φέρνοντας σε αντιπαράθεση τις παράλληλες πραγματικότητες του 1965: τη λαμπρότητα της Διεθνούς Έκθεσης της Νέας Υόρκης και τις ταραχές στο Watts, όπως φιλτράρονταν μέσω της τηλεόρασης. Μπροστά από τον φακό παρελαύνουν πολλά αναγνωρίσιμα πρόσωπα: κάθε πρόσωπο, τόπος και στιγμή αποκτούν ίσο βάρος, κάθε εικόνα γίνεται κέντρο του κόσμου. Στους τόπους αυτούς περιπλανώνται φαντάσματα μιας χαμένης νιότης – φωνές που συνεχίζουν να αντηχούν, ενώ οι τραχιές φωτογραφικές υφές αποτυπώνουν την ακατέργαστη αλήθεια τους. «Κάποια μέρα, όταν θα ονειρευόμαστε / Βυθισμένοι στον έρωτα, χωρίς πολλά να πούμε / Τότε θα θυμόμαστε / Όσα είπαμε σήμερα». Η τελευταία ταινία ενός από τους σημαντικότερους Ρουμάνους σκηνοθέτες –που συνυπέγραψε το Videograms of a Revolution με τον Χαρούν Φαρόκι το 1992– είναι το αποτέλεσμα μιας δημιουργικής διαδρομής που διήρκεσε πάνω από δέκα χρόνια. Ο δεξιοτέχνης του found footage δημιουργεί μια νέα «συμφωνία πόλης»: μια ταινία αρχείου, ένα ονειρικό ταξίδι, ένα αδύνατο όραμα, ένα οπτικό ποίημα και ένα πολιτικό πορτρέτο. Πάνω απ’ όλα, όμως, πρόκειται για μια βαθιά κατάδυση στον κρυφό πυρήνα ενός κόσμου που έχει χαθεί, αλλά παραμένει ορατός. Ένα ταξίδι στη συλλογική εφηβική ευαισθησία και ταυτόχρονα μια ανακάλυψη της αθωότητας ενός έθνους λίγο πριν την έκρηξή του.
16:30 Η ανεπαίσθητη κλαγγή των πουλιών, 1 h 35 min
Κάνοντας χρήση τόσο του καλλιτεχνικού έργου όσο και των προσωπικών ημερολογίων του πρωτοπόρου Πολωνού φωτογράφου τοπίου Βουότζιμιρτζ Πουσάλσκι (1909–1979), το λεπταίσθητο αυτό ντοκιμαντέρ επιστρατεύει μια ευρεία γκάμα εκφραστικών μέσων για να σκιαγραφήσει το πορτρέτο ενός ακάματου εξερευνητή των μυστηρίων του φυσικού κόσμου. Σε προχωρημένη ηλικία, ο φωτογράφος αποφασίζει να μπαρκάρει για το στερνό του ταξίδι στην Ανταρκτική, όπου και αφήνει τελικά την τελευταία του πνοή στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Παραδίδοντας γλυκά μελαγχολικές εικόνες, ορμώμενη από μια βαθιά και ανεπιτήδευτη αγάπη για τη φύση και φανερώνοντας μια απαράμιλλη ωριμότητα στην εξιστόρηση η ταινία καταφέρνει το ακατόρθωτο: να μας δείξει πώς να ισορροπούμε ανάμεσα στην ασημαντότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και στη μοναδικότητα που πρεσβεύει καθετί ζωντανό. Κάθε μικρό ή μεγάλο πλάσμα που αγωνίζεται, ονειρεύεται, επιθυμεί αλλά και διεκδικεί τον χώρο του σε αυτόν τον κόσμο.
19:00 Εντός έδρας, 2 h 3 min
Από το 1993, όταν ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία ανάγκασε την οικόγενειά της να εγκαταλείψει την πατρίδα της, η Λίντια Ζέλοβιτς καταγράφει την εμπειρία τους στην Ολλανδία. Μέσα από προσωπικά αρχειακά βίντεο συνθέτει ένα κινηματογραφικό δοκίμιο που εναλλάσσει στιγμές οικογενειακής ζωής –συζητήσεις για πολιτική και ποδόσφραιρο, διακοπές «στην πατρίδα» στη Βοσνία– με τις πολιτικές εξελίξεις στη νέα της χώρα: τις πολιτικές δολοφονίες, τα κυβερνητικά σκάνδαλα, την κοινωνική πόλωση και την άνοδο της ριζοσπαστικής δεξιάς. Η ταινία δεν αναζητά απλώς έναν ορισμό για το τι σημαίνει «σπίτι», αλλά αγγίζει το διαχρονικό ερώτημα κάθε μετανάστη: είναι το σπίτι ένας τόπος ή μια αίσθηση; Παράλληλα, αναδεικνύει τις πολιτικές και κοινωνικές αναταράξεις που βλέπει να επαναλαμβάνονται, από τη διαλυμένη Γιουγκοσλαβία έως τη σύγχρονη Ολλανδία. Με χιούμορ και απόλυτη ειλικρίνεια, η Ζέλοβιτς ξεδιπλώνει την προσωπική της ιστορία, που λειτουργεί ως καθρέφτης των πολιτικών αλλαγών, όχι μόνο στην Ολλανδία, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.
22:00 Τα χρόνια του Φιέρο, 2 h 5 min
Τα Χρόνια του Φιέρο είναι το πορτρέτο δύο αδελφών που τους χωρίζουν τα σύνορα και ο χρόνος. Ο ένας, ο Σέρχιο Φιέρο, επιβιώνει στους δρόμους Σιουδάδ Χουάρες στο Μεξικό, κοιμάται κάτω από τα fierros (σιδερένιες μπάρες) μιας παιδικής χαράς σε ένα λούνα παρκ. Ο άλλος, ο Σέσαρ Φιέρο, έχει περάσει περισσότερες από τρεις δεκαετίες καταδικασμένος σε θάνατο και περιμένοντας την εκτέλεσή του, επιμένοντας στην αθωότητά του, ενώ βιώνει την απομόνωση, στερημένος κάθε φυσική επαφή με άλλο άνθρωπο, και υποβάλλεται στο ψυχολογικό βασανιστήριο μιας εκτέλεσης που συνεχώς αναβάλλεται. Η ταινία ξεκινά με τη στυγερή δολοφονία ενός οδηγού ταξί στο Ελ Πάσο του Τέξας και τη φαινομενική διαλεύκανση της υπόθεσης. Όμως, καθώς η ιστορία ξετυλίγεται, αποκαλύπτεται μια πολύ πιο σύνθετη αλήθεια: η χειραγώγηση αποδεικτικών στοιχείων, η συνεργασία αρχών και στις δύο πλευρές των συνόρων και η αδιαφορία ενός συστήματος που αρνείται να παραδεχτεί την αποτυχία του. Μέσα στο βάρος της αδικίας και την αμείλικτη ροή του χρόνου, η μόνη σταθερά είναι ο αδελφικός δεσμός των Φιέρο – μια άρρηκτη σχέση που αντέχει την απόσταση, την απόγνωση και την ατελείωτη αναμονή για μια λύτρωση που μοιάζει απρόσιτη. Παραγωγής 2014, το ντοκιμαντέρ έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και έγινε ένα κρίσιμο εργαλείο στην υπεράσπιση του Σέσαρ Φιέρο, ο οποίος τελικά αποφυλακίστηκε τον Μάιο του 2020. Τα Χρόνια του Φιέρο λειτουργούν ως προοίμιο της Ελευθερίας του Φιέρο, του ντοκιμαντέρ που ακολουθεί το ταξίδι του Σέσαρ πέρα από τη φυλακή, καθώς προσπαθεί να ξαναχτίσει τη ζωή και την ελευθερία του έπειτα από δεκαετίες εγκλεισμού. Η Ελευθερία του Φιέρο παρουσιάζεται στο τμήμα Ανοιχτοί Ορίζοντες του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 2025.
Τζον Κασσαβέτης
13:00 Βασική εκπαίδευση, 1 h 45 min
Μια από τις πιο χαρακτηριστικές δημιουργούς του σύγχρονου ντοκιμαντέρ μάς μεταφέρει στο δημόσιο δημοτικό σχολείο Makarenko στα περίχωρα του Παρισιού. Εκεί τα παιδιά διεκδικούν τη γνώση και τους επαίνους, ενώ οι δάσκαλοι μαθαίνουν όχι μόνο να διδάσκουν αλλά και να εκπαιδεύουν. Με φροντίδα, επιμονή και προσπάθεια, τα παιδιά εκπαιδεύονται ώστε να γίνουν όχι μόνο υπεύθυνοι πολίτες αλλά και άνθρωποι με όλη τη σημασία της λέξης.
16:00 Ένα ποτάμι που λεγόταν Βακιρτζής, 1 h 13 min
Από τις προσόψεις των κεντρικών κινηματογράφων της Αθήνας τις δεκαετίες του 1950 και 1960, οι οποίες προσκαλούσαν τους περαστικούς στις σκοτεινές αίθουσες, οι γιγαντιαίες, πρωτότυπες και τολμηρές εικαστικές δημιουργίες του Γιώργου Βακιρτζή κοσμούν σήμερα δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές και χαίρουν διεθνούς αναγνώρισης.
18:00 Τάναϊς: Στην Αγκαλιά της Αβύσσου, 1 h 41 min
Mέσα από παράλληλες ιστορίες ανθρώπων που επιβιβάστηκαν ως αιχμάλωτοι πολέμου και έχασαν τη ζωή τους μετά τον τορπιλισμό του ατμόπλοιου Τάναϊς το 1944, αναδεικνύεται η κοινή μοίρα ανθρώπων που προέρχονται από διαφορετική καταγωγή, θρησκεία και κουλτούρα. Η ταινία ανασηματοδοτεί τραγικά ιστορικά γεγονότα περισσότερες από οκτώ δεκαετίες αργότερα.
21:00 NovaMax SkyLand, 1 h 47 min
Ανάμεσα στα αθηναϊκά μπαλκόνια, θραυσματικές εικόνες, ήχοι, φευγαλέες, ανολοκλήρωτες ιστορίες. Οι εποχές εναλλάσσονται, τα σημαντικά μπλέκονται με τα ασήμαντα, η ομορφιά και η ασχήμια συνυπάρχουν. Καιρικά φαινόμενα, παράλογες συνθήκες, συμβάντα, ανθρώπινες χειρονομίες και άλλες ψηφίδες της ζωής, συνυφαίνουν το φάσμα ενός αστικού οικοσυστήματος.
23:30 Λάιζα: Μια στ’ αλήθεια απίστευτη αληθινή ιστορία, 1 h 44 min
«Μια πραγματικά υπέροχη, απολύτως αληθινή ιστορία» ήταν τα λόγια που χρησιμοποίησε η Λάιζα Μινέλι στην εμβληματική εισαγωγή της για το τραγούδι «Ring Them Bells», στη θρυλική συναυλία της στη Νέα Υόρκη το 1972. Επιτρέποντας στη Λάιζα να αφηγηθεί την ιστορία της με τα δικά της λόγια, αυτός ο λαμπερός φόρος τιμής ρίχνει φως στη συναρπαστική και περίπλοκη περίοδο της ζωής της, ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1970, λίγο μετά τον τραγικό θάνατο της μητέρας της, Τζούντι Γκάρλαντ. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Λάιζα αντιμετωπίζει μια σειρά από προσωπικές και επαγγελματικές προκλήσεις καθοδόν προς την απόλυτη καταξίωση ως θρύλος της ψυχαγωγίας. Στα χρόνια αυτά, η Λάιζα αναζητά την καθοδήγηση από εξαιρετικούς μέντορες, όπως η Κέι Τόμπσον, ο Φρεντ Εμπ, ο Σαρλ Αζναβούρ, ο Χάλστον και ο Μπομπ Φόσι. Με τις διορατικές μαρτυρίες συνεργατών όπως ο Μάικλ Φάινσταϊν, η Μία Φάροου, ο Μπεν Βερίν, ο Τζόελ Γκρέι και η αείμνηστη Τσίτα Ριβέρα, καθώς και τη συγκλονιστική συμμετοχή της ίδιας της σταρ, η ταινία –αποκαλυπτική, στοχαστική και διασκεδαστική σε ισόποσες δόσεις – φωτίζει τις αντιθέσεις της Λάιζα Μινέλι: τα προνόμια και τους αγώνες της, τη δύναμη και την ευαλωτότητά της, τις εξωπραγματικές προσδοκίες και το ανυπέρβλητο ταλέντο της. Αυτή η τριβή ανάμεσα στις αντιφάσεις της είναι που τροφοδότησε την εκθαμβωτική της άνοδο, την ανθεκτικότητά της και τη διαχρονική της θέση ως μία από τις πιο σπουδαίες και αυθεντικές περφόρμερ στην ιστορία της ψυχαγωγίας. Ένα τολμηρό πορτρέτο, που ταυτόχρονα αποτελεί απόλαυση για τις αισθήσεις μας και βάλσαμο για κάθε μοναχική ψυχή.
Σταύρος Τορνές
14:00 Διαπλοκή, 2 h 10 min
Την παραμονή της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, ένας Αμερικανός αστυνομικός και ένας κορυφαίος Ρώσος επιστήμονας, πρώην συνεργάτης των Σοβιετικών αρχών και κατόπιν μοναδικός δημόσιος χορηγός του Αλεξέι Ναβάλνι, ξεκινούν το τελευταίο ταξίδι που θα κάνει ο επιστήμονας πριν από την ευθανασία του. Στην πορεία, οι δυο άντρες θα ξεδιπλώσουν τις σκέψεις τους για μια συναρπαστική ζωή, η οποία εκτείνεται από τον Ψυχρό Πόλεμο έως την ειρήνη και την αναπόφευκτη επιστροφή στον νέο πόλεμο. Εντυπωσιακό ως προς την αφηγηματική του αρχιτεκτονική, τέλεια ενορχηστρωμένο, εύληπτο παρά την πολυπλοκότητα του υλικού, και με θαυμάσιο μοντάζ, αυτό είναι το είδος του ερευνητικού ντοκιμαντέρ που χρειαζόμαστε. Η σκηνοθέτρια του F@ck This Job συνεχίζει να πραγματεύεται ζητήματα επίκαιρα και σημαντικά, τολμώντας και πάλι να αποδομήσει την ιδεολογική κυριαρχία του Βλαντιμίρ Πούτιν στη χώρα της. Ταυτόχρονα σκιαγραφεί έξοχα το πορτραίτο μιας εξαιρετικά ενδιαφέρουσας προσωπικότητας, η οποία μας χαρίζει τα απομνημονεύματά της. Μια μαχητική δημιουργός με ξεκάθαρο στόχο, που ξέρει πώς να τον πετύχει.
17:00 Φάρμα κατοικιδίων, 1 h 47 min
Ο Γιοακίμ είναι ένα σαραντάχρονος Νορβηγός που παιδιόθεν είχε ένα όνειρο: να φτιάξει ένα αγρόκτημα όπου θα διατηρούσε αλεπούδες προς εξημέρωση και αργότερα προς πώληση ως κατοικίδια. Μοναχικός, έκκεντρος, με μια μελαγχολία που μυστικά μοιάζει να τον διαποτίζει, ο Γιοακίμ παλεύει για τη φάρμα του και ζει αποτραβηγμένος, με τη συντροφιά των ζώων του κι ενός γείτονα, ενός Σλοβάκου μετανάστη που κι αυτός ζει ως αποσυνάγωγος, ως ξένος. Με φόντο το μεγαλείο της σκανδιναβικής φύσης –έξοχα αποτυπωμένης στην εντυπωσιακή φωτογραφία της ταινίας–, με μια υποβλητική μουσική επένδυση εγχόρδων που επιτονίζουν τη μελαγχολία που τέμνει τους ήρωες, τοντοκιμαντέρ Φάρμα κατοικιδίων παραδίδει το δεξιοτεχνικό πορτρέτο ενός ανθρώπου που μοιάζει να επιβεβαιώνει τους σεφερικούς στίχους: «Τυραννισμένος από το δικό μου πουκάμισο / καταδικασμένος από τους δικούς μου θεούς». Με τρυφερότητα και αγάπη προς τον ήρωά της, η ταινία ψηλαφεί τον ακατάλυτο δεσμό ανθρώπου, ζώων και φύσης με απλόχερη συγκίνηση.
20:00 Ο κυνηγός του θησαυρού, 1 h 48 min
Ο «Χρυσός του Γιαμασίτα» είναι ένας περίφημος, αμύθητος θησαυρός, που φημολογείται ότι θάφτηκε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από τον Ιαπωνικό Στρατό σε διάφορα σημεία του αρχιπελάγους των Φιλιππίνων, με την προοπτική να ανακτηθεί στο μέλλον. Σύμφωνα με τον θρύλο, το μεγαλύτερο μέρος του παραμένει έως σήμερα κρυμμένο κάτω από τη γη. Κυνηγοί θησαυρών απ’ όλον τον κόσμο έχουν δοκιμάσει να τον εντοπίσουν, κι ανάμεσά τους ο Τζακ και ο πατέρας του, που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην προσπάθεια αυτή, ξοδεύοντας στην πορεία εκατομμύρια δολάρια. Το ντοκιμαντέρ Ο κυνηγός του θησαυρού αφηγείται μια αγωνιώδη και αρχετυπική ιστορία κυνηγιού θησαυρού, βγαλμένη σχεδόν από ένα (σκοτεινό) παραμύθι, είναι όμως κάτι πολύ περισσότερο: στον πυρήνα της ταινίας πάλλεται η τραγική φύση ενός γιου που πασχίζει, πέφτοντας από σφάλμα σε σφάλμα σαν ήρωας αρχαίας τραγωδίας, να κερδίσει την αγάπη του πατέρα του και, τελικά, να κατακτήσει μια πικρή αυτογνωσία. Εντυπωσιακό αισθητικά, επιδέξια μονταρισμένο, καρπός επτά ετών γυρίσματος, το ντοκιμαντέρφιλοτεχνεί το πορτρέτο ενός αλησμόνητου και επώδυνα οικείου χαρακτήρα.
22:30 Ο προπαγανδιστής, 2 h 13 min
Αντλώντας υλικό από αδημοσίευτες συνεντεύξεις, ημερολόγια, οικογενειακά αρχεία και προπαγανδιστικές ταινίες, ο Προπαγανδιστής παρακολουθεί την άνοδο και την πτώση του Ολλανδού σκηνοθέτη Γιαν Τέουνισεν (1898-1975). Προερχόμενος από εύπορη οικογένεια, ο Τέουνισεν είχε την οικονομική δυνατότητα να κυνηγήσει από νωρίς τις φιλοδοξίες του στον κινηματογράφο. Στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έγινε ο ισχυρότερος άνθρωπος στην ολλανδική κινηματογραφική βιομηχανία. Ως επικεφαλής του Τμήματος Κινηματογράφου των SS και του ναζιστικού κόμματος NSB, απέκτησε τον τίτλο του «τσάρου του κινηματογράφου» και έμεινε γνωστός ως «Λένι Ρίφενσταλ της Ολλανδίας». Μετά τον πόλεμο, διώχθηκε και καταδικάστηκε, όμως συνέχισε να καυχιέται για την ευφυΐα του και τις διασυνδέσεις του με την ιεραρχία του ναζιστικού καθεστώτος. Καθώς η ταινία ξετυλίγει το πορτρέτο ενός ανθρώπου και των κινήτρων του, παράλληλα εξερευνά τη λεπτή γραμμή που χωρίζει το ντοκιμαντέρ από την προπαγάνδα. Πώς οι προπαγανδιστές κατασκευάζουν την πραγματικότητα μέσα από εικόνες, ιστορίες, παραπληροφόρηση και ιδεολογία; Ο Προπαγανδιστής φωτίζει τις σκοτεινές πτυχές της ασυγκράτητης φιλοδοξίας και της χειραγωγητικής δύναμης του κινηματογράφου, αναδεικνύοντας ένα διαχρονικό αφήγημα για τον πληγωμένο εγωισμό, τον καιροσκοπισμό και την προπαγάνδα – θέματα που παραμένουν εξαιρετικά επίκαιρα ακόμη και σήμερα.
Μακεδονικόν
17:00 Κάν’ το να φαίνεται αληθινό, 1 h 32 min
«Κάν’ το να μοιάζει αληθινό», παρακαλούν οι πελάτες τον φωτογράφο σε ένα στούντιο στο Πακιστάν. Θέλουν μια φωτογραφία όπου ποζάρουν με κορίτσια, ίσως κρατώντας ένα όπλο ή καθισμένοι πάνω σε μια μοτοσικλέτα—ακόμη κι αν δεν έχουν τίποτα από αυτά. Οι φωτογραφίες τους επικολλώνται σε στοκ εικόνων, δημιουργώντας έναν κόσμο φαντασίας. Αν και στην επιφάνεια αυτές οι εικόνες φαίνεται να πουλάνε ένα ψέμα, στην πραγματικότητα αποκαλύπτουν τα όνειρα, τις φιλοδοξίες και τις κρυφές λαχτάρες των πελατών τους. Κάθε φωτογραφία γίνεται ένα ισχυρό αποτύπωμα των προσδοκιών τους, αντικατοπτρίζοντας την πολύπλοκη σχέση ανάμεσα στην ταυτότητα και την επιθυμία. Ο φωτορεπόρτερ και σκηνοθέτης Ντανιάλ Σαχ χρησιμοποιεί την ψευδαίσθηση για να φέρει στο φως την αλήθεια. Ενώ ο φωτογράφος διορθώνει «ατέλειες» στις φωτογραφίες, οι δυο τους συζητούν γιατί το λευκό δέρμα θεωρείται ανώτερο από το μαύρο. Ανάμεσα στις ρετουσαρισμένες εικόνες, ο φωτογράφος αποκαλύπτει την επιθυμία του να εγκαταλείψει τη χώρα και αφηγείται στον Σαχ τη γενοκτονία των Χαζάρα. Ο ένας ζει δημιουργώντας κατασκευασμένες εικόνες, ενώ ο άλλος πουλά ρεαλιστικές φωτογραφίες ειδήσεων σε εφημερίδες όπως οι New York Times. Παρά τις διαφορετικές προσεγγίσεις τους, τα όρια ανάμεσά τους αρχίζουν να θολώνουν. Στρέφουν τις κάμερές τους ο ένας στον άλλον και γίνονται ταυτόχρονα δημιουργοί και αντικείμενα του έργου τους. Ένα δεξιοτεχνικό έργο mise-en-abime που μας προσκαλεί να επανεξετάσουμε τη φύση της πραγματικότητας.
19:30 Σχετικά μ’ έναν ήρωα, 1 h 49 min
«Ένας υπολογιστής δεν θα μπορέσει να φτιάξει μια ταινία τόσο καλή όσο η δική μου ούτε σε 4.500 χρόνια» (Βέρνερ Χέρτσογκ): Όταν ο εργάτης Ντόρεμ Κλέρι πεθαίνει υπό μυστηριώδεις συνθήκες, ο Βέρνερ Χέρτσογκ ταξιδεύει στο Γκετουνκίρχενμπουργκ για να ερευνήσει τον αινιγματικό του θάνατο. Όμως, ο Χέρτσογκ, αφηγητής της ιστορίας μας, δεν είναι αυτό που φαίνεται, και η ταινία δεν είναι αυτό που περιμένουμε… Το Σχετικά μ’ έναν ήρωα βασίζεται σε ένα σενάριο που έγραψε μια τεχνητή νοημοσύνη, εκπαιδευμένη στο έργο του Χέρτσογκ. Η φανταστική αφήγηση που προέκυψε, γεμάτη ειρωνική αυτοαναφορικότητα, συνδυάζεται με μια σειρά συνεντεύξεων από καλλιτέχνες, φιλοσόφους και επιστήμονες, οι οποίοι εξετάζουν έννοιες όπως η πρωτοτυπία, η αυθεντικότητα, η αθανασία και η ψυχή στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης.
