Χριστίνα Θανάσουλα: Ο σχεδιασμός φωτισμών αξίζει τον σεβασμό

Λίγες ημέρες πριν τις πρεμιέρες των παραστάσεων «Η πόλη των τυφλών» σε σκηνοθεσία της Έμιλυ Λουίζου και «Phenomenon» σε σκηνοθεσία της Κατερίνας Γιαννοπούλου, που θα παρουσιαστούν στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, αντίστοιχα τον Ιούλιο, μια από τις πιο διακεκριμένες Ελληνίδες σχεδιάστριες φωτισμού, η Χριστίνα Θανάσουλα, μας μιλάει για το πώς μια γυναίκα διεκδικεί τη θέση της σε ένα επάγγελμα που στην Ελλάδα ακόμα δεν έχει λάβει την αναγνώριση που του πρέπει. Η καθηγήτρια του Εθνικού Θεάτρου και συγγραφέας του πρώτου βιβλίου που αναλύει τι είναι ο σχεδιασμός θεατρικών φωτισμών μοιράζεται μαζί μας την εμπειρία της συμμετοχής της στο συνέδριο Showlight και μας εξηγεί για ποιο λόγο είναι απαραίτητες πρωτοβουλίες σαν το WOMEN IN LIGHTING.

Ποιος είναι ο σωστός όρος για να περιγράψεις τον άνθρωπο που είναι υπεύθυνος για τους φωτισμούς μίας παράστασης;

Έχει επικρατήσει να μας λένε φωτιστές ή φωτίστριες αντίστοιχα, μια λέξη που επικράτησε στις αρχές του επαγγέλματος, όμως εμένα δεν με βρίσκει σύμφωνη. Ο αγγλικός όρος είναι lighting designer, σχεδιαστής ή σχεδιάστρια φωτισμών δηλαδή και είναι και ο πιο κατάλληλος.

Νιώθεις πως στην Ελλάδα η συγκεκριμένη δουλειά δεν έχει βρει ακόμα την ανταπόκριση που της αξίζει;

Όλο το ελληνικό θέατρο δεν αντιμετωπίζεται με τη σοβαρότητα που του αξίζει όχι μόνο το δικό μου επάγγελμα, που είναι ένα κομμάτι της μεγαλύτερης εικόνας. Νομίζουν πως πληρωνόμαστε για να ανάβουμε τα φώτα. Έτσι κι αλλιώς ο φωτισμός άργησε να μπει στο ελληνικό θέατρο. Με στεναχωρεί που ακόμα κάποιοι θεωρούν πως κάνουμε τον χαβαλέ μας. Ο σχεδιασμός φωτισμών αξίζει τον σεβασμό όλων μας

Από ποια δεκαετία και μετά μπορούμε να μιλάμε για επαγγελματικό σχεδιασμό φώτων;

Νομίζω από το ΄90 και μετά. Πριν προσπαθούσαν να βγάλουν άκρη οι σκηνοθέτες με τους ηλεκτρολόγους. Όταν άρχισε η δουλειά να γίνεται πιο περίπλοκη και να αναπτύσσεται η τεχνολογία ο σχεδιασμός φωτισμών άρχισε να ανθίζει. Σαφώς υπήρξαν και επιρροές από το εξωτερικό. Ερχόταν για παράδειγμα ένας σκηνοθέτης και ζητούσε τον τάδε φωτισμό που είδε σε μια παράσταση του Λονδίνου, οπότε η συζήτηση ξεκίνησε από νέα βάση.  Σίγουρα ρόλο έπαιξε και η Ελευθερία Ντεκώ που ερχόμενη στην Ελλάδα λειτούργησε θετικά στο να επιβληθεί ο σχεδιασμός φωτισμών. Το ίδιο ισχύει και για τον Λευτέρη Παυλόπουλο που επίσης έκανε εξαιρετική δουλειά ως Διευθυντής Φωτογραφίας στον κινηματογράφο.

Για να πάμε και στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, η «Πόλη των τυφλών» έχει να κάνει με διασκευή του έργου του Ζοζέ Σαραμάγκου  «Περί τυφλότητος»;

Πρόκειται για διασκευή και προσαρμογή γιατί το έργο του Σαραμάγκου είναι πολύ πυκνό ως κείμενο και για να μεταφερθεί στη σκηνή ήθελε ιδιαίτερη προσέγγιση. Τα στοιχεία που αναδεικνύονται έχουν να κάνουν με το δίπολο πως ήταν η ζωή πριν και μετά από μια παγκόσμια πανδημία. Πόσο κοντά έρχονται οι άνθρωποι συνειδητοποιώντας πως αν θέλουν να επιβιώσουν πρέπει να μάθουν να λειτουργούν ομαδικά.

Υπάρχουν συγγένειες με την πανδημική περίοδο που αντιμετωπίσαμε πριν λίγα χρόνια;   

Εννοείται και υπάρχουν και είναι σημαντικό πως αυτό το έργο μεταφέρεται στη σκηνή από ανθρώπους που βιώσαμε την περίοδο της πανδημίας Covid-19 με ό,τι αυτό άφησε στον καθένα και στην καθεμία από εμάς. Χωρίς να υπάρχει καμία πρόθεση ταύτισης με την πανδημία που περιγράφει ο Σαραμάγκου, όσοι άνθρωποι έχουμε δουλέψει πάνω σε αυτή την παράσταση κουβαλάμε τα πρόσφατα βιώματα του δικού μας φόβου. Λατρεύω τον συγγραφέα και με βεβαιότητα μπορώ να υποστηρίξω πως η μεταφορά που έχει γίνει από την Έμιλυ Λουίζου είναι συγκλονιστική.

Το «Phenomenon», το δεύτερο έργο που συμμετέχεις ως σχεδιάστρια φωτισμών στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου εξερευνά τα όρια της ανθρώπινης γνώσης;

Στο «Phenomenon» υπάρχουν κάποιες αναφορές πάνω στο  έργο «Περί βεβαιότητας» του Αυστριακού φιλόσοφου Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν που αμφιταλαντεύονται μεταξύ γνώσης και αμφισβήτησης. Πρόκειται για πρωτότυπο έργο του Γρηγόρη Λιακόπουλου, σε σκηνοθεσία Κατερίνας Γιαννοπούλου. Η ιστορία μας συστήνει ένα συγγραφέα ο οποίος βρίσκεται μπροστά στη μεγαλύτερη κρίση της ζωής του αδυνατώντας να γράψει.

Πες μας για τη συμμετοχή σου στο συνέδριο Showlight που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο στην πόλη Dijon της Γαλλίας.

Η Showlight Quadrennial είναι μία από τις λίγες διεθνείς εκδηλώσεις που διοργανώνονται ειδικά για τους επαγγελματίες του φωτισμού, από τους ίδιους επαγγελματίες του φωτισμού, καθώς η οργανωτική επιτροπή αποτελείται από καταξιωμένους σχεδιαστές από όλο τον κόσμο, οι οποίοι επιλέγουν και τους ομιλητές. Εγώ ήμουν μία από τους 33 διεθνείς ομιλητές και συμμετείχα με το ελληνικό case study της παράστασης «Παράδεισος» του Thomas Köck και σκηνοθεσία Κατερίνας Γιαννοπούλου, που παρουσιάστηκε στη Στέγη το 2021. Στο συνέδριο συμμετείχαν και οι συναδέλφισσες Σεμίνα Παπαλεξανδροπούλου και Ιφιγένεια Γιαννιού που παρακολούθησαν το συνέδριο μέσω ενός νέου προγράμματος που εγκαινίασε φέτος η Showlight, το οποίο λέγεται emerging professionals και αφορά ανθρώπους οι οποίοι βρίσκονται στην αρχή της καριέρας τους και κάνουν τα πρώτα τους βήματα.

Είναι μια αναγνώριση της δουλειάς σου η συμμετοχή σου στην πρωτοβουλία WOMEN IN LIGHTING;

Σίγουρα είναι ένα σημαντικό βήμα και σε ατομικό αλλά και σε συλλογικό επίπεδο. Η παγκόσμια πρωτοβουλία WOMEN IN LIGHTING ξεκίνησε μόλις το 2019 και σκοπός της είναι να δώσει ορατότητα σε γυναίκες σχεδιάστριες φωτισμών. Υπάρχει ακόμα πολύ δρόμος που πρέπει να διανύσουμε εμείς οι γυναίκες για να μας αναγνωρίσουν  στον εργασιακό στίβο. Τις προάλλες επιχειρηματίας  μού είπε, «τι είσαι εσύ, φωτιστής;», «όχι, είμαι γυναίκα, άρα είμαι σχεδιάστρια φωτισμών» του απάντησα. Με κοιτούσε με απορία. Πρωτοβουλίες σαν το WOMEN IN LIGHTING είναι επιβεβλημένες.

Το βιβλίο σου «Σχεδιασμός Φωτισμών, Ζωγραφίζοντας επί Σκηνής στις Τέσσερις Διαστάσεις» σε ποιους απευθύνεται ;

Στον οποιοδήποτε θέλει να μάθει για τον σχεδιασμό φώτων. Είναι μια μικρή σπουδή, ένας πρώτος οδηγός με αποκλειστικό αντικείμενο τον σχεδιασμό θεατρικών φωτισμών. Αποτελεί το πρώτο εγχειρίδιο στην ελληνική γλώσσα που αναλύει τις αρμοδιότητες του σχεδιαστή και της σχεδιάστριας φωτισμών μελετώντας τη φύση του φωτός και τις ιδιότητές του.