Στις αρχές Ιουνίου του 2005, ο Στιβ Τζομπς έστειλε με email στον φίλο του Μάικλ Χόουλι, ένα προσχέδιο της ομιλίας που είχε συμφωνήσει να εκφωνήσει σε λίγες μέρες στους αποφοίτους του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ. «Είναι ντροπιαστικό», έγραψε. «Δεν είμαι καλός σε τέτοιου είδους ομιλίες. Δεν το κάνω ποτέ. Θα σου στείλω κάτι, αλλά σε παρακαλώ, μην ξεράσεις». Οι σημειώσεις που έστειλε περιείχαν τα βασικά στοιχεία αυτού που θα γινόταν μια από τις πιο διάσημες ομιλίες αποφοίτησης όλων των εποχών. Πρόκειται για μια από τις πιο σημαντικές ομιλίες αποφοίτησης στην ιστορία, με πάνω από 120 εκατομμύρια προβολές, η οποία αναπαράχθηκε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στα σχολικά προγράμματα σε όλο τον κόσμο. Για να τιμήσει την 20ή επέτειο από την ομιλία, το Steve Jobs Archive, ένας οργανισμός που ιδρύθηκε από τη σύζυγό του, Laurene Powell Jobs, παρουσιάζει ένα ανανεωμένο βίντεο, συνεντεύξεις με μερικούς μάρτυρες και διάφορα αντικείμενα, όπως η επιστολή εγγραφής του στο Reed College και μια κάρτα μπίνγκο για τους αποφοίτους με λέξεις από την ομιλία του. Οι λέξεις «αποτυχία», «βιοψία» και «θάνατος» δεν υπήρχαν στην κάρτα, αλλά ήταν σαφώς στο μυαλό του Τζομπς καθώς έγραφε την ομιλία του.
Δεν είναι μια προφανής κλασική επιλογή, μια ομιλία αποφοίτησης από έναν που εγκατέλειψε το πανεπιστήμιο. Μια ομιλία που απευθύνεται σε 22χρονους και τους προειδοποιεί ότι «θα γίνετε σταδιακά γέροι και θα σας ξεφορτωθούν». Ένα κείμενο τόσο επηρεασμένο από την πραγματικότητα όσο και γεμάτο έμπνευση: «Ο χρόνος σας είναι περιορισμένος, οπότε μην τον σπαταλάτε ζώντας τη ζωή κάποιου άλλου».
Είναι μια ομιλία ενός ιδρυτή μιας τεχνολογικής εταιρείας που άλλαξε το κόσμο και που σχεδόν δεν αναφέρει την τεχνολογία. Λίγα χρόνια νωρίτερα, ο Steve είχε πει σε έναν δημοσιογράφο: «Οι άνθρωποι ξεχνούν μερικές φορές ότι είναι μοναδικοί και ότι έχουν μοναδικά συναισθήματα και προοπτικές. Όλη η βιομηχανία των υπολογιστών θέλει να ξεχάσει την ανθρωπιστική πλευρά». Ο Στιβ Τζομπς δεν το είχε ξεχάσει. Στο Στάνφορντ, με μεγάλη απλότητα — «Σήμερα θέλω να σας πω τρεις ιστορίες από τη ζωή μου» — ο Τζομπς αγγίζει θεμελιώδεις αλήθειες που μας κάνουν ανθρώπους: την αγάπη, τον θάνατο, τον φόβο, την αυθεντικότητα, την ελπίδα.
Διαβάστε σχετικό: Είκοσι χρόνια από την ιστορική ομιλία του Στιβ Τζομπς
Η ομιλία προκάλεσε μεγάλη ανησυχία στον Τζομπς. Είχε φοιτήσει στο Reed College για λίγους μόνο μήνες πριν εγκαταλείψει τις σπουδές του. Τώρα θα μιλούσε σε αποφοίτους ενός από τα κορυφαία ερευνητικά πανεπιστήμια του κόσμου, ενός τόπου που σήμαινε πολλά για τον ίδιο. Ο Στιβ Τζομπς, ένας εξαιρετικά κλειστός άνθρωπος, δεν είχε τη συνήθεια να μιλάει για την προσωπική του πορεία, αλλά ήξερε ότι η περίσταση το απαιτούσε. Δεν έβγαινε ποτέ από την αυστηρά ελεγχόμενη ζώνη άνεσής του. Δεν δίσταζε να φύγει από μια συνάντηση, ακόμη και από μια σημαντική, αν κάτι τον δυσαρεστούσε. Επιπλέον υπήρχαν ορισμένα θέματα που, το 2005, ήταν καλύτερα να μην θίξεις: το Ψυχικό τραύμα της υιοθεσίας του, η απόλυσή του από την Apple το 1985 και οι λεπτομέρειες του καρκίνου του, τις οποίες κρατούσε μυστικές. Είναι λοιπόν ακόμη πιο εκπληκτικό το γεγονός ότι αποφάσισε να διηγηθεί ακριβώς αυτές τις ιστορίες μπροστά σε 23.000 άτομα, στο γήπεδο ποδοσφαίρου του Στάνφορντ.
Στους έξι μήνες που μεσολάβησαν από την πρόσκληση του προέδρου του Stanford, John Hennessy, μέχρι την τελετή αποφοίτησης, ο Τζομπς έστελνε στον εαυτό του σημειώσεις, περιλήψεις και προσχέδια ιδεών. Στις 15 Ιανουαρίου 2005, ο Τζομπς έγραψε ένα email στον εαυτό του (Θέμα: Αποφοίτηση) με τις αρχικές του σκέψεις. «Αυτό είναι το πιο κοντά που έχω φτάσει ποτέ στην αποφοίτηση από το κολέγιο», έγραψε ο πιο διάσημος αποφοίτος του Reed College. «Εγώ θα έπρεπε να μαθαίνω από εσάς». Ο Τζομπς, διάσημος φυσικά για την εξαιρετικά βιολογική διατροφή του, σκέφτηκε να δώσει συμβουλές διατροφής, με το όχι και τόσο πρωτότυπο σλόγκαν «Είσαι αυτό που τρως». Σκέφτηκε επίσης να δωρίσει μια υποτροφία για να καλύψει τα δίδακτρα ενός «εκκεντρικού φοιτητή». Δεν ήξερε ότι δεν ήταν η πρώτη επιλογή των φοιτητών για ομιλητής. Αυτοί ήθελαν τον κωμικό Jon Stewart, ο οποίος είχε δώσει μια δημοφιλή ομιλία την προηγούμενη χρονιά. Ο Arnold Schwarzenegger, ηθοποιός που έγινε κυβερνήτης της Καλιφόρνια, ήταν η τρίτη επιλογή.
Τελικά, ο Τζομπς ζήτησε τη βοήθεια του παλιού του φίλου Μάικλ Χόουλι. Ο Χόουλι λάτρεψε την ιδέα του Τζομπς να ξεκινήσει με τη δική του εμπειρία από το ότι δεν αποφοίτησε από το κολέγιο. Ο Τζομπς σκεφτόταν να δώσει στους φοιτητές «τρεις συμβουλές καθώς φεύγουν από το κολέγιο». Η πρώτη θα ήταν «να περιβάλλετε τον εαυτό σας με ανθρώπους πιο έξυπνους από εσάς». Δεν φάνηκε να έχει δεύτερη. Η τρίτη βασιζόταν στο γεγονός ότι «όλοι θα πεθάνουμε. Θα πεθάνετε». Λίγες μέρες αργότερα, ο Τζομπς έγραψε μερικές γραμμές για το Whole Earth Catalog, θεωρώντας ότι μερικές σημειώσεις από το τελευταίο τεύχος του θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως πιθανό τέλος της ομιλίας του.
«Είχε την ιδέα για το κλείσιμο πριν ακόμα έχει το περιεχόμενο της ομιλίας», είπε ο Χόλι. Προέτρεψε τον Τζομπς να τονίσει περισσότερο το κλείσιμο της ομιλίας. «Όπως ένας καλός κωμικός που λέει ένα αστείο ή ένας καλός συνθέτης που γράφει ένα μουσικό κομμάτι, πρέπει να είσαι σίγουρος ότι θα πετύχεις την ατάκα, οπότε νομίζω ότι πρέπει να σκεφτείς περισσότερο το τέλος», έγραψε στον Τζομπς σε ένα email. «Μου αρέσει πολύ η αναφορά σου στο Whole Earth. Μεγάλωσα και εγώ με αυτό. Ακόμη και η φράση WHOLE EARTH (Ολόκληρη η Γη) αποκαλύπτει ένα ισχυρό ιδεαλιστικό υπόβαθρο». Πρότεινε μερικές μικρές αλλαγές και υπενθύμισε στον Τζομπς ότι θα έπρεπε να εξηγήσει τι ήταν ο κατάλογος. «Είπα: “Κοίτα, αυτό ήταν το Google της γενιάς μας… Και είπα, για το Θεό, δώσε τα εύσημα στον Στιούαρτ Μπραντ, του οποίου η ποιητική πινελιά ενέπνευσε όλα αυτά και πολλά άλλα».
Καθώς πλησίαζε η ημερομηνία, η ομάδα δημοσίων σχέσεων της Apple άρχισε να του κάνει προτάσεις. Δεν τις χρησιμοποίησε. Ο Τζομπς ζήτησε ιδέες από τους τέσσερις συν-προέδρους της τελαυταίας τάξης, οι οποίοι του έστειλαν τις σκέψεις τους, αλλά δεν έλαβαν απάντηση. Ζήτησε συμβουλές από φίλους. Τελικά, τις τελευταίες εβδομάδες πριν την αποφοίτηση, ο Τζομπς, σε στενή συνεργασία με τη σύζυγό του Laurene, έγραψε ο ίδιος την ομιλία.
Στεκόμενος στο βήμα σε μια καυτή μέρα στο Στάδιο του Στάνφορντ, φορώντας τζιν, μαύρο πουκάμισο και Birkenstocks κάτω από τη μαύρη του τήβεννο, ο Στιβ Τζομπς έδειξε μόνο ένα σημάδι νευρικότητας και έπρεπε να τον γνωρίζεις πολύ καλά για να το αναγνωρίσεις. Από τα πρώτα του λόγια («Αυτή είναι η πιο κοντινή στιγμή που έχω βρεθεί ποτέ σε αποφοίτηση από κολέγιο») μέχρι την τελική ευχή του προς τους φοιτητές «μείνετε πεινασμένοι, μείνετε ανόητοι», διάβασε το κείμενό του κατά λέξη.
Δεκαπέντε λεπτά και τελείωσε. Τα αρχικά χειροκροτήματα των φοιτητών ήταν μέτρια. Στις ομιλίες του, ο Τζομπς ήταν συνηθισμένος σε πιο ενθουσιώδη ανταπόκριση όταν ανακοίνωνε, για παράδειγμα, μια νέα λειτουργία του λειτουργικού συστήματος ή πόσα iPod είχαν πουληθεί το προηγούμενο έτος. Μετά από λίγα δευτερόλεπτα, όμως, μερικοί φοιτητές σηκώθηκαν, περισσότερο από σεβασμό παρά από ενθουσιασμό. Οι περισσότεροι άλλοι τους ακολούθησαν. Δεν είναι σαφές αν ο Τζομπς το πρόσεξε. Φαινόταν απλώς ανακουφισμένος.
Εκείνη την εποχή, το YouTube είχε μόνο λίγους μήνες ζωής, το Twitter δεν υπήρχε και το Facebook δεν είχε καν το news feed του. Τα εθνικά μέσα ενημέρωσης δεν είχαν καλύψει την ομιλία. Η Apple δεν έστειλε κανένα δελτίο τύπου. Αλλά το Στάνφορντ δημοσίευσε το κείμενο της ομιλίας στον ιστότοπό του και οι άνθρωποι άρχισαν να το ανακαλύπτουν. Με το πέρασμα των εβδομάδων και των μηνών, όλο και περισσότεροι άνθρωποι ανακάλυπταν την ομιλία. Ο ίδιος ο Τζομπς σπάνια την ανέφερε. Έξι χρόνια αργότερα, συνέβη κάτι που άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος αντιλαμβάνονταν την ομιλία. Στο Στάνδορντ, ο Τζομπς είχε πει ότι η διάγνωση του καρκίνου και η εγχείρηση που υποβλήθηκε ένα χρόνο αργότερα ήταν η πιο κοντινή εμπειρία που είχε με τον θάνατο και ότι ήλπιζε να έχει ακόμα μερικές δεκαετίες ζωής. Στις 5 Οκτωβρίου 2011, μετά από πολλούς μήνες μάχης με τον καρκίνο, ο Στιβ Τζομπς πέθανε, έχοντας δηλώσει στους φοιτητές ότι τον είχε νικήσει.
Όποιος ξανακούει σήμερα την ομιλία του, ξέρει πόσα πολλά κατάφερε σε 56 χρόνια. Όπως κάθε δημόσιο πρόσωπο της εποχής μας, ο Στιβ Τζομπς έζησε σύμφωνα με τη συμβουλή που έδωσε στους φοιτητές εκείνη την ημέρα. Ακολούθησε αυτό που αγαπούσε και αρνήθηκε να ζήσει τη ζωή κάποιου άλλου, και το αποτέλεσμα είναι ορατό στα εμβληματικά προϊόντα του. Όμως, όσο και αν άλλαξαν τη ζωή μας τα gadget του, κανένα δεν άγγιξε την καρδιά και την ψυχή μας τόσο βαθιά όσο η ομιλία του στο Στάνφορντ. Ένα τυχαίο παράδειγμα: το 2016, μετά την ήττα των Κλίβελαντ Καβαλίερς στους δύο πρώτους αγώνες των τελικών του ΝΒΑ, ο ΛεΜπρον Τζέιμς έπαιξε την ομιλία στους απογοητευμένους συμπαίκτες του στα αποδυτήρια. Αυτό έδωσε νέα ώθηση στην ομάδα. Ο Κέβιν Λοβ έγραψε «μείνε πεινασμένος, μείνε ανόητος» στα παπούτσια του. Τέσσερις αγώνες αργότερα, ο Λεμπρόν Τζέιμς και οι Κλίβελαντ Καβαλίερς ήταν οι πρωταθλητές του ΝΒΑ.
Λίγες μέρες μετά την τελετή στο Στάνφορντ, ο πρόεδρος και οι αντιπρόεδροι τoυ πανεπιστημίου έστειλαν στον Στιβ Τζομπς ένα ευχαριστήριο email. Αυτή τη φορά, απάντησε. «Σας ευχαριστώ όλους πολύ. Ήταν πολύ δύσκολο για μένα να προετοιμαστώ για αυτό, αλλά μου άρεσε πολύ (ειδικά όταν τελείωσε…)».
