Τον συνάντησα ένα απόγευμα στο θέατρο Άττις, σε ένα σύντομο διάλειμμα των μαθημάτων που παραδίδει πάνω στη Μέθοδο Τερζόπουλου σε νέους ηθοποιούς. Το φως του αττικού ουρανού έλουζε τον χώρο με εκείνη τη σιωπηλή ένταση που έχουν οι στιγμές πριν από μια παράσταση. Ο Σάββας Στρούμπος μιλάει σαν να βρίσκεται ήδη πάνω στη σκηνή. Κάθε φράση του έχει ρυθμό πρόβας, κάθε παύση κουβαλάει αναπνοή. Δεν απαντά, αναμετριέται. Δεν σκηνοθετεί, ερευνά. Δεν εξηγεί, αποκαλύπτει. Υπάρχουν άνθρωποι που σκηνοθετούν και υπάρχουν άνθρωποι που παλεύουν με το θέατρο σαν να παλεύουν με την ίδια τη ζωή. Ο Σάββας Στρούμπος ανήκει στους δεύτερους. Σκηνοθέτης, δάσκαλος, ερευνητής, ιδρυτής της ομάδας Σημείο Μηδέν, δεν αντιμετωπίζει το κείμενο ως «υλικό», αλλά ως αντίπαλο που πρέπει να κερδηθεί με αγάπη. Μιλάει για την εξουσία και την εθελοδουλεία, τη φιλοσοφία του Ζενέ, για τον Κάφκα που είδε τον άνθρωπο σαν ποντίκι και για τον Ευριπίδη που ξαναέγραψε την τραγωδία. Στο στόμα του, οι λέξεις «ελευθερία», «σώμα» και «μνήμη» αποκτούν άλλο βάρος· γίνονται σάρκα, ενέργεια, ανάσα. Για τον Στρούμπο, το θέατρο δεν είναι χώρος αναπαράστασης, είναι πεδίο μάχης. Εκεί όπου οι ηθοποιοί αναμετρώνται με τα όριά τους, οι θεατές με τα ψέματά τους, κι ο ίδιος με την αλήθεια του. «Αν το θέατρο αλλάξει έναν άνθρωπο», λέει χαμηλόφωνα, «τότε έχει ήδη αλλάξει τον κόσμο.»
— Πώς επιλέγετε κάθε φορά τι θα ανεβάσετε;
Δεν υπάρχει ένας τρόπος. Είναι διαφορετικοί τρόποι κάθε φορά. Κάποιες φορές είναι η πρόκληση της δουλειάς με τους ηθοποιούς, άλλες φορές η ανάγκη να αγγίξεις κάτι βαθύτερο από το προφανές. Στις Δούλες του Ζενέ, δεν κοίταξα την επικαιρότητα, αλλά τον υπαρξιακό λαβύρινθο του υλικού. Τη Γιοζεφίνε η αοιδός, το τελευταίο διήγημα του Φραντς Κάφκα που θα ανεβάσω τον Μάρτιο στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής, όταν τη διάβασα μου φάνηκε εξαιρετικά προκλητικό να ασχοληθεί κάποιος μαζί του. Με τράβηξε γιατί ήταν σαν καθρέφτης των καταστροφών που έρχονται από το μέλλον. Μια όψη της ανθρωπότητας, όπου έχει χαθεί η παιδικότητα, η επιθυμία για Τέχνη, η δυνατότητα να γραφτεί Ιστορία, ενώ όλα έχουν μετατραπεί σε έναν αέναο αγώνα επιβίωσης. Και ξαφνικά, μια τρελή αοιδός λέει: «Όχι. Θα τραγουδήσω. Αυτό που ζούμε θα αλλάξει» Στην Ιφιγένεια εν Αυλίδι, πάλι, είδα την προφητεία ενός κόσμου που βαδίζει ξανά προς τον πόλεμο. Ο Ευριπίδης διαλύει την τραγωδία και την ξαναγράφει από την αρχή. Είναι σαν να σου λέει: “Ο κόσμος όπως τον ξέραμε τελειώνει. Όλα αλλάζουν. Τι γίνεται, όμως, με τον άνθρωπο;”.
— Σας συγκινεί δηλαδή η πρόκληση του ίδιου του κειμένου;
Ναι, αλλά όχι μόνο. Με ενδιαφέρει η στιγμή που το κείμενο σταματά να είναι λογοτεχνία και γίνεται ανάσα. Όταν οι λέξεις του συγγραφέα φτάνουν στο σώμα του ηθοποιού. Εκεί αρχίζει το θέατρο.
— Παρακολουθείτε τα νέα θεατρικά, τους νέους συγγραφείς;
Όχι όσο θα ήθελα. Πάντα περιμένω να βρεθεί εκείνο το έργο που θα με συγκλονίσει, που θα με αναγκάσει να αλλάξω. Αν πέσει στα χέρια μου, δεν θα το αφήσω να περάσει απαρατήρητο.
— Λένε πως «τσακίζετε» τα έργα…
Δεν ξεκινώ ποτέ με σκοπό να τσακίσω κάτι. Ούτε και να το προσκυνήσω. Θέλω να το αφουγκραστώ, θέλω να συνομιλήσω, να δω πως θα με εμπνεύσει, τι νέους δρόμους θα ανοίξει στην έρευνά μας, τι ερεθίσματα θα δώσει, τι προκλήσεις θα δημιουργήσει, τι ερωτήματα θα θέσει. Αν το θέατρο ήταν απλώς σεβασμός στο κείμενο, τότε θα διαβάζαμε βιβλία και δεν θα κάναμε παραστάσεις. Αν ήταν μόνο βεβήλωση, θα χάναμε το πνεύμα του συγγραφέα. Εγώ προσπαθώ να σταθώ εκεί ανάμεσα, εκεί όπου αρχίζει η συνάντηση. Να δω τι με εμπνέει, τι με κινητοποιεί, τι με αλλάζει. Το κείμενο είναι ο καθρέφτης, αλλά αυτό που κοιτάζει μέσα του είμαι εγώ.
— Άρα για εσάς το έργο δεν είναι «ιερό»…
Όχι. Είναι ζωντανό. Θέλει να το αφουγκραστείς, να του δώσεις σάρκα. Όταν το μελετώ, ψάχνω τη ρίζα του, το φιλοσοφικό του πλαίσιο. Ποιος είναι ο κόσμος του, ποια η εποχή του, ποια τα τραύματα που το γέννησαν. Η διαδικασία είναι πάντα από μέσα προς τα έξω. Όταν ξεκινά η πρόβα, ό,τι έχω μέσα μου, το δίνω στο υλικό. Και ό,τι έχει το έργο, επιστρέφει μέσα μου. Αυτός ο κύκλος είναι η ουσία της δημιουργίας.
— Υπάρχουν φορές που θεωρείτε ότι ξεπερνάτε τα όρια;
Πάντα. Αλλά μόνο έτσι βρίσκεις κάτι νέο. Στον Γλάρο του Τσέχωφ έφτιαξα έναν καινούργιο χαρακτήρα, τον Πιερότο. Ήταν η φωνή της ζωής μέσα σε ένα τοπίο παρακμής. Στις Δούλες η Κυρία είναι άντρας. Όχι για να σοκάρω, αλλά γιατί η εξουσία δεν έχει φύλο. Είναι βλέμμα. Και αυτό το βλέμμα σε παρακολουθεί πάντα, ακόμα κι όταν νομίζεις πως είσαι μόνος. Η κυρία μπορεί να λείπει, αλλά το βλέμμα της μένει πάνω σου. Και αυτό είναι το πραγματικό κλουβί.
— Οι Δούλες δεν ανοίγουν ποτέ την πόρτα για να φύγουν. Εμείς μπορούμε;
Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα. Μπορούμε; Εγώ πιστεύω πως ναι. Αλλά πρώτα πρέπει να δούμε πως είμαστε κι εμείς δούλοι των συνηθειών μας, του φόβου μας, των μικρών μας εξουσιών. Το θέατρο μπορεί να μας δείξει τα κάγκελα. Αν τα δεις, μπορεί να τα σπάσεις. Αν δεν τα βλέπεις, θα λες πως είσαι ελεύθερος ενώ δεν είσαι.
— Τι σας ενοχλεί περισσότερο σήμερα;
Το ότι ξοδεύουμε δισεκατομμύρια για να φτιάχνουμε όπλα και όχι ανθρώπους. Ακούγεται απλοϊκό, αλλά δεν είναι. Είναι το πιο σύνθετο πράγμα στον κόσμο: να επιλέξεις τη ζωή αντί για τον θάνατο.
— Και το θέατρο μέσα σε αυτόν τον κόσμο τι μπορεί να κάνει;
Όπως λέει ο Τερζόπουλος, το θέατρο πρέπει να δημιουργεί μνήμη. Όχι εντυπωσιασμό, όχι «sold out». Μνήμη. Μια σκηνή, μια φράση, μια αναπνοή που θα χαραχτεί μέσα σου και δεν θα φύγει. Αν φύγεις από την παράσταση λίγο πιο ευάλωτος, λίγο πιο άνθρωπος, τότε έγινε δουλειά.
— Τι να κρατήσει ο θεατής από τις Δούλες;
Να δει τον εαυτό του μέσα στις δυο δούλες, αλλά και στην κυρία. Να καταλάβει πόσο εύκολα μπορεί να γίνει και Κυρία και Δούλος την ίδια στιγμή. Να συνειδητοποιήσει ότι η εξουσία δεν είναι μόνο απέναντί μας, είναι και μέσα μας.
— Υπάρχει καλό και κακό θέατρο;
Υπάρχει το ειλικρινές θέατρο και κάτι άλλο που δεν μας αφορά. Το ειλικρινές θέατρο έχει αφοσίωση, αγάπη, αγωνία. Προσπαθεί να πει κάτι για τον άνθρωπο. Αλλά δεν είναι κάτι που το κατακτάς. Το διεκδικείς κάθε φορά από την αρχή.
— Η αναγνώριση είναι ο τελικός σκοπός;
Το ταξίδι είναι ο τελικός σκοπός. Το ψυχικό ταξίδι, το πνευματικό ταξίδι, το ανθρώπινο ταξίδι, το ταξίδι που σου δημιουργεί η σχέση μ’ έναν άνθρωπο. Η συνάντηση με έναν ηθοποιό, το δημιουργικό ταξίδι και μακάρι το ταξίδι να μην τελειώνει.
— Τι θα συμβουλεύατε τους μαθητές σας;
Η δική μου πορεία και αυτό που προτείνω στους νέους ανθρώπους όσο μπορώ, είναι ότι πρέπει οι νέοι καλλιτέχνες μεταξύ τους να συναντηθούνε. Να τολμήσουν να δημιουργήσουν αυτόνομα εγχειρήματα. Μπορεί να είναι δύσκολο το οικονομικό κομμάτι. Αλλά ο Τερζόπουλος, ο Κουν, ο Βογιατζής και άλλοι, άνθρωποι που έχουν καθορίσει το θεατρικό τοπίο της Ελλάδος, μας δείχνουν αυτόν τον δρόμο. Η τέχνη που έχει νόημα δημιουργείται μέσα από τη δυσκολία.
— Και το πολιτικό θέατρο;
Πολιτικό δεν είναι το θέατρο που σχολιάζει μονάχα την επικαιρότητα. Πολιτικό είναι το θέατρο εντός του οποίου δημιουργούνται ανθρώπινες σχέσεις ουσίας. Πώς εμπνέεται ο ηθοποιός; Πώς εξελίσσεται; Πώς αμοίβεται; Πώς συνεργάζεται με τον σκηνοθέτη και τους συναδέρφους του; Πώς το κοινό γίνεται ζωντανός συμμέτοχος μιας παράστασης; Αν μέσα σε αυτά υπάρχει αλήθεια, τότε το θέατρο είναι πράγματι και γίνεται εργαστήριο ανθρώπινων σχέσεων. Από εκεί και πέρα, πιστεύω ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι ανοιχτός στις δονήσεις, στα τραύματα, στις προσδοκίες των καιρών. Όταν αυτό το υλικό τον επηρεάζει βαθιά και εισέρχεται στον δημιουργικό του πυρήνα, από την παράσταση αναδύεται η πολιτική και υπαρξιακή αγωνία του καλλιτέχνη.
— Άρα το θέατρο μπορεί να αλλάξει τον κόσμο;
Ναι. Αν αλλάξει έναν άνθρωπο, η διαδικασία ξεκινάει, ο κόσμος αρχίζει να αλλάζει.
Φωτογραφίες: Παναγιώτης Γιαννούτσος / taph team
Info
Τοποθεσία: Θέατρο Άττις-Νέος Χώρος (Λεωνίδου 12, Μεταξουργείο)
Πρεμιέρα: Σάββατο 1 Νοεμβρίου 2025, ώρα έναρξης: 21.00
Παραστάσεις: Παρασκευή, Σάββατο στις 21.00 & Κυριακή στις 20.00. Διάρκεια: 80′
Πληροφορίες: Τηλ.: 210-3225207
Τιμές εισιτηρίων: 15ευρώ (κανονικό), 10ευρώ (μειωμένο: φοιτητές, άνεργοι ΟΑΕΔ,
ΑμΕΑ, συνοδός ΑμΕΑ, άνω των 65, ΟΛΜΕ-ΔΟΕ, ομαδικές κρατήσεις άνω των 7
ατόμων)
Ηλεκτρονική Προπώληση:
https://www.ticketservices.gr/event/theatro-attis-zan-zene-oi-doules/?lang=el
