Φανταστείτε ότι έχετε κάνει μια σοβαρή συζήτηση με τον/την σύζυγό σας ή έναν φίλο-η σας, αλλά μερικές μέρες μετά όταν επανέρχεστε στο ίδιο θέμα σας λέει: «Δεν κάναμε ποτέ αυτή τη συζήτηση! Πρέπει να σκέφτεσαι κάτι άλλο». Ή όταν στη δουλειά σας, ο διευθυντή σας, σας δίνει ένα project αλλά δεν σας κάνει σωστή ενημέρωση και παραλείπει κρίσιμες πληροφορίες. Παραδίδετε το project στο χρόνο που έχει οριστεί αλλά σας βρίζει επειδή δεν τα καταφέρατε και ισχυρίζεται ότι σας δόθηκαν οι ακριβείς οδηγίες, ενώ εσείς γνωρίζατε ότι δεν τις πήρατε ποτέ. Ίσως ακούτε συνεχώς ότι αντιδράτε υπερβολικά, ότι είστε πολύ ευαίσθητοι ή ότι παρερμηνεύετε τα πράγματα.
Όλα αυτά αποτελούν παραδείγματα gaslighting. Ο όρος περιγράφει την πράξη όταν κάποιος σας μιλάει ή επικοινωνεί μαζί σας, κάνοντάς σας να αισθάνεστε ότι η πραγματικότητά σας αμφισβητείται. Το gaslighting δεν έχει ακριβή μετάφραση στα ελληνικά, ο όρος, όμως, έχει ενδιαφέρουσα προέλευση. Καθιερώθηκε από το θρίλερ Gaslight της δεκαετίας του 1940, όπου ένας άνδρας προσπαθεί να πείσει τη γυναίκα του ότι έχει τρελαθεί, προκειμένου να την κλείσει σε άσυλο και να πάρει την περιουσία της. Μια από τις τακτικές χειραγώγησης που ακολουθεί είναι να χαμηλώνει τα φώτα του γκαζιού στο σπίτι και στη συνέχεια να πείθει τη σύζυγό του ότι δεν είναι χαμηλωμένα. Με τον τρόπο αυτόν προσπαθεί να την κάνει να αμφισβητήσει τη λογική της και να πιστέψει ότι έχει τρελαθεί. Με την πάροδο του χρόνου, το gaslighting μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία. Πολλές φορές οι άνθρωποι νιώθουν ότι χάνουν την επαφή τους με την πραγματικότητα. Αυτό μπορεί να μοιάζει με μεγάλη αυτοαμφισβήτηση και ίσως με το να εσωτερικεύεις τα συναισθήματα και τις ανάγκες σου και να μην τα επικοινωνείς. Το άγχος και η κατάθλιψη μπορεί να ακολουθήσουν.
Το gaslighting υπάρχει συνέχεια στην καθημερινότητά μας, και δεν είναι πάντα δυνατό ή ασφαλές να εμπλακείτε με το άτομο που το κάνει. Αυτό συμβαίνει επειδή ο στόχος τους είναι να κερδίσουν, όχι να λύσουν το πρόβλημα, οπότε δεν θα καταλήξετε πουθενά. Αλλά μερικές φορές, ειδικά αν το gaslighting δεν είναι μοτίβο συμπεριφοράς, μπορείτε να αποφύγετε αποτελεσματικά τη συζήτηση και να αποτρέψετε να ξανασυμβεί. Ρωτήσαμε ειδικούς πως πρέπει να το αντιμετωπίσετε, τι πρέπει να πείτε και γιατί λειτουργεί.
“Φαίνεται ότι θυμόμαστε διαφορετικά πράγματα από εκείνη τη συζήτηση. Να τι θυμάμαι εγώ να συμβαίνει».
Η επιβεβαίωση της πραγματικότητάς σας χωρίς να κατηγορείτε μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματική. Αυτή η προσέγγιση διαταράσσει την προσπάθεια του gaslighter να ελέγξει την συζήτηση. Δηλώνοντας ήρεμα την γνώμη σας, «φυτεύετε» έναν σπόρο αμφιβολίας στη χειραγώγησή τους και δείχνετε ότι δεν θα επηρεαστείτε εύκολα. Να μιλάτε καθαρά και με αυτοπεποίθηση, ενώ μην χάνετε την οπτική επαφή. Οι gaslighters εκμεταλλεύονται τις συναισθηματικές αντιδράσεις, γι’ αυτό μείνετε στα γεγονότα και αποφύγετε να αμυνθείτε. Αν το άλλο άτομο προσπαθήσει να διαστρεβλώσει τα λόγια σας, απλά επαναδιατυπώστε την άποψή σας.
“Δεν αισθάνομαι άνετα με τον τρόπο που χαρακτηρίζετε την κατάσταση τώρα. Ας μιλήσουμε καλύτερα για το αρχικό θέμα».
Πάρτε πίσω τον έλεγχο. Αυτός είναι ο τρόπος να θέσετε ένα όριο και να ανακατευθύνετε τη συζήτηση αλλά απευθύνεστε άμεσα και στη συμπεριφορά του άλλου ατόμου. Αν συνεχίσουν να σας εκφοβίζουν, ξαναθέστε το όριο το όριο: «Είπα ήδη ότι δεν αισθάνομαι άνετα με αυτό. Μπορούμε να προχωρήσουμε;» Το να ξαναβάζετε το όριο βοηθάει να διασφαλίσετε ότι αυτό που λέτε έχει βαρύτητα, ενώ παράλληλα βάζει ένα τέλος στην περαιτέρω διαφωνία.
«Μπορεί να μη συμφωνούμε, αλλά τα συναισθήματά μου εξακολουθούν να ισχύουν».
Ιδανικά, το άλλο άτομο θα το χρησιμοποιήσει ως ευκαιρία να κοιτάξει μέσα του και να αναλογιστεί το γεγονός ότι ο σύντροφός του αισθάνεται ακυρωμένος, γεγονός που μπορεί να μετριάσει τη διαφωνία. Επιπλέον, με αυτή τη προσέγγιση επισημένουμε ότι δεν προσπαθούμε να έχουμε δίκιο.
«Ας κάνουμε ένα βήμα πίσω και ας ξαναδούμε τι συνέβη από την οπτική γωνία και των δύο μας».
Όταν δεν αισθάνεστε ότι σας ακούνε, η καλύτερη λύση είναι συχνά να κάνετε ένα διάλειμμα για λίγα λεπτά. Προχωρήσετε ένα βήμα παραπέρα και χρησιμοποιήστε τον χρόνο που θα μείνετε χώρια για να καταγράψετε τη δική σας οπτική γωνία σχετικά με το τι συνέβη και πυροδότησε τη διαφωνία. Αν και είναι αδύνατο να συμφωνήσετε με κάποιους ανθρώπους που επιμένουν και υπερβάλουν, άλλοι είναι ανοιχτοί στο να συζητήσουν και να καταλήξουν σε μια λύση ίσως όχι εν θερμώ. Επιπλέον, εξυπηρετεί και έναν άλλο σκοπό. Είστε σε θέση να επιστρέψετε και να επανεξετάσετε πράγματα που έχετε καταγράψει κατά τη διάρκεια προηγούμενων περιστατικών, ώστε να μπορείτε να ανακαλέσετε καταστάσεις ή συζητήσεις και να έχετε απτές αποδείξεις. Είναι ένας τρόπος να αντιμετωπίσετε κάποιες από αυτές τις σκέψεις όταν αναρωτιέστε αν χάνετε τη λογική σας ή αν αμφισβητείτε την πραγματικότητά σας.
“Νιώθω ότι δεν είμαστε στην ίδια σελίδα. Μπορούμε να εμπλέξουμε ένα ουδέτερο τρίτο άτομο για να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα ο ένας τον άλλον;”
Αν το gaslighting αρχίσει να γίνεται μοτίβο, ίσως να ωφεληθείτε από τη συνεργασία με έναν θεραπευτή-είτε μαζί είτε χωριστά. Ο στόχος δεν είναι απαραίτητα η βελτίωση της σχέσης. Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι να παρέχει ψυχοεκπαίδευση και υποστήριξη στο άτομο που βρίσκεται σε σχέση με τον gaslighter. Είναι ένα επιπλέον άτομο που μπορεί να σας βοηθήσει να ξαναδούν τις εμπειρίες σας. Είναι πάντα καλό να υπάρχει ένα δεύτερο ζευγάρι μάτια, ειδικά σε ανθυγιεινές δυναμικές σχέσεων.
“Τι λες τώρα; Ενδιαφέρων τρόπος να θυμάσαι τα πράγματα! Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να μείνουμε στα γεγονότα».
Η χρήση χιούμορ μπορεί να βοηθήσει να αφαιρέσετε τη δύναμη από τον gaslighter και να κάνετε λιγότερο πιθανό ότι θα συνεχίσει να προσπαθεί να σας χειραγωγήσει. Κρατάτε τον τόνο σας ανάλαφρο και να διατηρείτε πάντα ένα χαμόγελο. Στην ιδανική περίπτωση, το άλλο άτομο θα γελάσει και θα προχωρήσει σε ένα άλλο θέμα συζήτησης. Αν συνεχίσει να επιμένει στη δική του εκδοχή των γεγονότων, ζητήστε αποδεικτικά στοιχεία.
“Έχω παρατηρήσει ότι στις συζητήσεις μας, οι απόψεις μου συχνά αμφισβητούνται. Μπορούμε να επικεντρωθούμε στην εξεύρεση λύσεων αντί να συζητάμε για τις απόψεις μας;”
Αντί να εμπλακείτε σε έναν αγώνα εξουσίας για τις λεπτομέρειες ενός περιστατικού, λέει, υιοθετήστε την άποψη: ας ξεπεράσουμε το πώς ακριβώς θυμόμαστε αυτή την κατάσταση και ας σκεφτούμε πιθανούς τρόπους να προχωρήσουμε. Είναι ένας εποικοδομητικός τρόπος για να διασφαλίσετε ότι είστε και οι δύο στην ίδια γραμμή, και ότι το gaslighting δεν θα ρίξει σκιά στη μελλοντική σας σχέση.
